Nowe oblicze psychologii czyli terapia w twoim smartphonie
A gdyby tak do ochrony zdrowia psychicznego wykorzystać nowe technologie? Te dwa, jeszcze do niedawna obce sobie byty, teraz zaczynają się łączyć, a psychologia przechodzi także do Internetu.
O tym, gdzie i w jaki sposób możecie skorzystać z pomocy psychologicznej online, przeczytacie w tym artykule.
Dane nie kłamią – pokazują, że już 84% Polaków korzysta z internetu, a 86% z nich ma do niego dostęp w postaci mobilnej! Duży procent korzysta też ze smartfonów – w 2018 roku było to 64% osób (Polska jest mobi, 2018). Co więcej, ze względu na obecną sytuację i wszechobecną pandemię, do internetu przenosi się życie wielu firm, czy nawet wieczorne spotkanie z przyjaciółmi.
Te wszystkie liczby wskazują na to, że coraz więcej czasu spędzamy w sieci i oprócz przeglądania Facebooka, możemy go wykorzystać w bardziej konstruktywny sposób – dbając o swoje zdrowie psychiczne.
Właśnie o to, już od wielu lat na świecie, a teraz również w Polsce, dbają producenci aplikacji i rozwiązań mobilnych. Wchodząc dziś w AppStore, w kategorii zdrowie i Fitness na samej górze w sekcji „Aplikacje, które kochamy”, widzę aplikację Headspace, która dba o nasze zdrowie psychiczne i uczy technik mindfulness. Okazuje się więc, że połączenie psychologii z nowymi technologiami przypada nam, jako użytkownikom, do gustu. Istnieje jednak jeszcze wiele innych rozwiązań technologicznych, ale co najważniejsze, przy każdym z nich musimy pamiętać o jednym – to nie wysoka pozycja w AppStore, decyduje o tym, czy dane rozwiązanie jest dobre i skuteczne. O tym decydują badania naukowe.
Jak sprawdzić, czy aplikacja psychologiczna, którą znalazł(a/e)m jest skuteczna?
Tak jak w każdej dziedzinie życia, w internecie natkniemy się na wartościowe treści, ale też na kłamstwa i niesprawdzone dane. Zdrowie psychiczne online powoli zaczyna być opłacalnym biznesem. Nie brak więc też stricte biznesowych propozycji, które niewiele mają wspólnego ze skutecznością. Decydując się na korzystanie z jakiegoś rozwiązania online’owego w dziedzinie zdrowia psychicznego, zawsze warto odwiedzić jego stronę internetową. Wiarygodne aplikacje chwalą się na niej współpracą z Uniwersytetami, ośrodkami badawczymi, czy naukowcami. Możemy znaleźć też na nich dział dotyczący badań efektywności danej aplikacji. Już sama obecność takich danych na stronie świadczy o tym, że twórca danego rozwiązania podchodzi do niego sumiennie i poważnie. Można też sprawdzić, kto stoi za stworzeniem określonego produktu. Obecność psychologów, psychiatrów i psychoterapeutów w zespole zawsze jest bardzo cenna i znów, wskazuje na wiarygodność.
Jakie rozwiązania psychologiczne znajdziemy w internecie?
Wybór jest całkiem spory, dlatego każdy znajdzie coś dla siebie. Mamy przede wszystkim aplikacje/portale, które umożliwiają nam spotkanie z psychologiem, czy psychoterapeutą online. Takie strony działają jak wirtualna poradnia psychologiczna, współpracują z różnymi specjalistami, a my, jako klienci możemy wybrać jednego z nich i odbyć z nim sesję online.
Z drugiej strony znajdziemy też rozwiązania, które umożliwiają nam zadbanie o swoje zdrowie psychiczne bez udziału człowieka, jako terapeuty. Czyli aplikacje w pełni zautomatyzowane. Niektóre z nich są też bezpłatne.
Pomogą nam one na przykład śledzić swój nastrój każdego dnia. Wspomniane dzienniczki nastroju zawierają pytania o to, jak czujemy się w danym momencie, co robimy, jakie myśli przychodzą nam do głowy i jak się czuje nasze ciało. Dzięki temu możemy śledzić zmiany w samopoczuciu i zauważać niektóre prawidłowości – że jakaś część dnia/ aktywność ma na nas pozytywny, a inna negatywny wpływ. To pomoże nam bardziej świadomie wprowadzać w swoim życiu zmiany. Przykładem takiej aplikacji jest np. Daylio.
Kolejny typ aplikacji to takie, które oferują nam formę zautomatyzowanej terapii, zwykle bazując na sztucznej inteligencji i zaadoptowanych do internetowej formy protokołach terapeutycznych (czyli metodach prowadzenia terapii). Dzięki temu możemy przejść przez całą formę wsparcia psychologicznego bez udziału człowieka, a np. za pośrednictwem chatbota. Zwykle takie aplikacje przeznaczone są do pracy z określonymi objawami – np. lękiem lub obniżonym nastrojem. W tej kategorii zdecydowanie polecam wam program Youper. Dodatkowo w niektórych programach znajdziemy sporadyczne wsparcie terapeuty, który raz na jakiś czas oferuje swoje wsparcie lub feedback.
Są również rozwiązania mobilne, które pomagają nam zaopiekować się swoimi emocjami oraz skupić na chwili obecnej, czyli praktykować techniki uważności (mindfulness). Zawierają one pliki z nagraniami krótkich medytacji, w których autorzy prowadzą nas krok po kroku, podając instrukcje, a także uczą kolejnych metod uważności. W tej kategorii liderem jest dla mnie Headspace, który posiada medytacje na każdą porę dnia, pomaga też się wyciszyć i zrelaksować przed snem, a oprócz tego jest po prostu pięknie zrobiony. Drugim rodzajem, są aplikacje, które pomagają nam w pracy z emocjami i bazują na metaforach – np. obrazach czy muzyce. W niektórych z nich możemy na przykład stworzyć utwory muzyczne, które ilustrują nasz nastrój w danej chwili. Zapewniam was, że tego typu techniki pomagają nabrać dystansu do własnych przeżyć emocjonalnych, ale też zapamiętać lepiej przyjemne emocje, których doświadczamy w ważnych dla nas chwilach.
Nowe technologie mogą też wspierać pracę psychoterapeuty, a dla pacjentów być atrakcyjnym uzupełnieniem terapii i wygodnym miejscem do gromadzenia swoich przemyśleń. Telefon mamy przecież prawie zawsze przy sobie. Terapeuci różnych nurtów czasem, w ramach „pracy domowej”, zadają swoim pacjentom zadania. Niektóre z nich, wymagają spisywania swoich myśli, emocji, lub monitorowania nastroju. Dzięki technologii pacjent nie musi tego robić na papierze, a może właśnie w telefonie. Często dzięki połączeniu z terapeutą, dane przesyłane są od razu do niego – co umożliwia łatwe omówienie spostrzeżeń z pracy domowej podczas spotkania.
I ostatni typ – to aplikacje, które wykorzystują różnego rodzaju czujniki – wbudowane w telefonie lub stosowane oddzielnie, które mierzą naszą aktywność psychofizjologiczną. Dzięki temu dają wgląd w nasze funkcjonowanie, a także umożliwiają świadome wprowadzanie zmian. Działają one często na zasadzie biofeedbacku – czyli dostarczają nam informacji o naszych stanach fizjologicznych, a my możemy wykorzystać je do kierowania pracą swojego organizmu. Część z tych aplikacji wykorzystuje czujniki, które są w każdym smartfonie np. akcelerometr czy żyroskop. Tak działają np. programy, które monitorują jakość naszego snu. Kładąc się spać, umieszczamy telefon na materacu, a on, wychwytując nasz ruch, jest w stanie dać nam wgląd w przebieg snu. Inne programy potrzebują do tego dodatkowych czujników – np. opaski na głowę.
Czy pomoc psychologiczna w postaci aplikacji jest skuteczna?
Same aplikacje internetowe nie wystarczą. Potrzebna jest ich przebadana skuteczność. I rzeczywiście, dane śpieszą nam tutaj z pomocą. Badania pokazują, że aplikacje internetowe są skuteczną formą pomocy psychologicznej – ich efektywność zależy jednak od formy.
Zacznijmy od aplikacji samopomocowych – bez wsparcia terapeuty. Są one skuteczną formą wsparcia w wielu zaburzeniach psychicznych – np. lęku, depresji, zaburzeniu stresowym pourazowym. Niestety jednak, ze względu na brak czynnika ludzkiego, dużo osób szybko rezygnuje z ich używania, a to z kolei zmniejsza ich wyniki (Cieślak i in., 2018).
Większą efektywność mają aplikacje samopomocowe, w których jest obecne wsparcie terapeuty. Choćby najmniejszy email od niego raz na tydzień lub krótki telefon sprawiają, że ludzie angażują się bardziej w korzystanie z aplikacji, co w konsekwencji wpływa także na jej skuteczność (Cieślak i in., 2018).
Kolejną kategorią jest psychoterapia prowadzona online – w aplikacji lub przez Skype. Tutaj z kolei badania pokazują, że jej skuteczność nie odbiega w ogóle od efektywności klasycznej, gabinetowej formy terapii. Co więcej, pacjenci wysoko oceniają także swoją satysfakcję z takich spotkań. Nawet przez internet, prowadząc psychoterapię z użyciem video-rozmowy, jest w stanie rozwinąć się relacja terapeutyczna – jeden z najważniejszych czynników leczących w psychoterapii (Day, Schneider, 2002).
Czy aplikacja może zastąpić terapeutę?
Mimo rozwoju sztucznej inteligencji i ciągłych badań nad terapią online sama technologia nie jest jak na razie w stanie zastąpić człowieka. Jest jednak bardzo konkurencyjną formą wsparcia terapii lub dotarcia do ludzi, którzy po prostu do psychoterapeuty nie mogą lub nie chcą się zgłosić. Często takimi powodami są kwestie finansowe, obawa o swoją prywatność, wstyd, czy choćby miejsce zamieszkania. Dzięki technologii możemy tym wszystkim osobom zaoferować formę skutecznego wsparcia. Dodatkowo interwencje internetowe dają szansę na podejmowanie działań prewencyjnych, czyli po prostu zapobiegania zaburzeniom psychicznym. Mając aplikację, która pomaga nam dbać o nasze zdrowie psychiczne, wysyłając chociażby powiadomienia o krótkim treningu uważności, bądź monitorując nasz nastrój, jesteśmy bardziej uwrażliwieni na tę sferę życia. Możemy szybciej zareagować, gdy zobaczymy coś niepokojącego, a także po prostu troszczymy się o siebie. To wszystko sprawia, że terapie internetowe w niektórych krajach (Holandia, Szwecja), są już refundowane z budżetu państwa.
Każda forma, w której pomoc psychologiczna wychodzi do ludzi i zaczyna ich wspierać w codziennym życiu, jest wartościowa. Dzięki temu zdrowie psychiczne przestaje być tematem tabu, a staje się wartością, o którą warto dbać.
To co – telefony w dłoń 😉?
Bibliografia
Day, S. X., & Schneider, P. L. (2002). Psychotherapy using distance technology: A comparison of face-to-face, video, and audio treatment. Journal of Counseling Psychology, 49(4), 499.
Cieślak, R., Kozłowska, A., Michalak, N., Koch, A., & Rogala, A. (2018). Psychologiczne interwencje internetowe–pojęcia, zastosowania i wyzwania. Nauka, 3.
Komentarze (0)