Alkoholizm, znany również jako uzależnienie od alkoholu, to przewlekła i postępująca choroba charakteryzująca się utratą kontroli nad spożywaniem alkoholu, obsesyjnym myśleniem o piciu oraz negatywnymi konsekwencjami zdrowotnymi i społecznymi. Alkoholizm wiąże się z fizycznym - neurologicznym - uzależnieniem od etanolu, co sprawia, że leczenie jest szczególnie skomplikowane i wymaga kompleksowego podejścia.
Alkoholizm jest chorobą , która niejednokrotnie współwystępuje z innymi zaburzeniami: lękowymi, depresją, zaburzeniami osobowości, zaburzeniami żywienia, ADHD czy PTSD. Tacy pacjenci, częściej niż reszta populacji, cierpią na schorzenia somatyczne, mają trudności w relacjach rodzinnych, skarżą się na problemy finansowe, popadają w konflikty z prawem, stanowią też 10–20% osób w kryzysie bezdomności.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje alkoholizm jako zespół uzależnienia od alkoholu, który objawia się szeregiem zachowań i objawów fizjologicznych. Kluczowe cechy alkoholizmu to silne pragnienie lub przymus picia, utrata kontroli nad ilością spożywanego alkoholu, objawy abstynencyjne przy próbach przerwania picia, zwiększona tolerancja na alkohol oraz zaniedbywanie innych sfer życia na rzecz picia. Alkoholizm ma charakter postępujący - początkowo może objawiać się jako zwiększona częstotliwość spożywania alkoholu, by z czasem przerodzić się w codzienną potrzebę picia, prowadzącą do poważnych konsekwencji. Rozwój alkoholizmu można podzielić na cztery charakterystyczne fazy: wstępną, ostrzegawczą, krytyczną i przewlekłą.
Faza wstępna charakteryzuje się zwiększoną tolerancją na alkohol i częstszym piciem w celu rozładowania napięcia emocjonalnego. W fazie ostrzegawczej pojawiają się pierwsze epizody upojenia i luki pamięciowe. Faza krytyczna wiąże się z utratą kontroli nad regulacją i próbami ograniczania spożycia alkoholu. W fazie przewlekłej występują ciągi alkoholowe oraz degradacja psychiczna i fizyczna. Zrozumienie tych faz jest kluczowe dla wczesnej interwencji i skutecznego leczenia alkoholizmu.
Zespół uzależnienia od alkoholu to złożone zaburzenie, które manifestuje się poprzez szereg charakterystycznych objawów i ma różnorodne przyczyny. Rozpoznanie symptomów uzależnienia oraz zrozumienie czynników prowadzących do jego rozwoju są kluczowe dla skutecznej diagnozy i leczenia. Oto najczęściej opisywane objawy:
Osoby uzależnione od alkoholu często doświadczają znaczących zmian w zachowaniu i osobowości. Mogą stać się bardziej drażliwe, agresywne lub wycofane społecznie. Zmiany te są często zauważalne dla bliskich i mogą prowadzić do konfliktów w relacjach.
Wahania nastroju stają się coraz bardziej ekstremalne, a osoba uzależniona może mieć trudności z kontrolowaniem swoich emocji. Może to objawiać się nagłymi wybuchami gniewu lub epizodami głębokiego smutku, zwłaszcza gdy alkohol jest niedostępny.
Uzależnienie od alkoholu jest chorobą, której objawy z biegiem czasu znacznie się pogłębiają. Kluczową rolę w jego rozwoju mają psychologiczne mechanizmy uzależnienia:
mechanizm regulacji emocji (alkohol stanowi główne źródło doznawanych uczuć i regulacji trudnych emocji),
system iluzji i zaprzeczeń (negacja faktów, magiczne myślenie),
trudności z tożsamością (obniżone poczucie kompetencji, własnej wartości i poczucia sprawczości).
Faza wstępna charakteryzuje się zwiększoną tolerancją na alkohol, przyjemnością picia alkoholu wraz z jego częstszym spożywaniem m.in. w celu rozładowania napięcia emocjonalnego czy podniesienia samooceny.
W fazie ostrzegawczej pojawiają się pierwsze epizody upojenia i luki pamięciowe oraz rosnąca koncentracja na alkoholu, szukanie okazji do picia, inicjowanie okazji do wypicia alkoholu, ukrywanie oraz spożywanie alkoholu w samotności.
Faza krytyczna wiąże się z utratą kontroli nad regulacją i próbami ograniczania spożycia alkoholu.Występuje również zaprzeczanie czy racjonalizacja problemów związanym z piciem, zaniedbywanie pracy, rodziny oraz wzrost drażliwości\agresywności.
W fazie przewlekłej występują ciągi alkoholowe oraz degradacja psychiczna i fizyczna - psychozy oraz padaczki alkoholowe, problemy somatyczne - marskość wątroby czy polineuropatia alkoholowa. Zrozumienie tych faz jest kluczowe dla wczesnej interwencji i skutecznego leczenia alkoholizmu.
Leczenie uzależnienia od alkoholu przynosi korzyści takie jak:
Przełamanie cyklu uzależnienia i szansa na nowy start;
Poprawa zdrowia psychicznego, redukcja lęków i stresu;
Odbudowa relacji rodzinnych i społecznych;
Poprawa funkcjonowania zawodowego i stabilizacja życiowa - nauka tworzenia realistycznych planów na przyszłość, racjonalnego zarządzania czasem i finansami;
Wzmocnienie poczucia własnej wartości i szacunku do siebie;
Lepszy sen i ogólna poprawa stanu zdrowia fizycznego;
Zdobycie narzędzi radzenia sobie z emocjami;
Nauka zarządzania swoimi potrzebami;
Zrozumienie powodów nadużywania alkoholu .
Przedstawiamy wyselekcjonowaną grupę doświadczonych psychologów i psychoterapeutów, którzy specjalizują się w pracy z osobami zmagającymi się z uzależnieniem od alkoholu. Eksperci stosują sprawdzone metody terapeutyczne, aby skutecznie wspierać pacjentów w procesie leczenia.
Zebraliśmy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące alkoholizmu, które pomogą lepiej zrozumieć specyfikę tego uzależnienia oraz możliwości uzyskania profesjonalnej pomocy. Odpowiedzi opracowaliśmy z doświadczonymi specjalistami od uzależnień.
Przyczyny uzależnienia od alkoholu, tak jak od innych substancji psychoaktywnych, są złożone i wchodzą w interakcję ze sobą. Czynniki ryzyka mogą być genetyczne, neurobiologiczne, środowiskowe i psychologiczne.
Neurobiologicznymi czynnikami ryzyka, ale jednocześnie skutkami uzależnień od substancji psychoaktywnych, są zmiany w aktywności niektórych obszarów i struktur mózgu, takich jak układ limbiczny, który odpowiada za przetwarzanie emocji czy struktury pamięciowe. Istotne są również neuroprzekaźniki, takie jak dopamina czy B-endorfiny, a także ich receptory (pozwalają na 'przyłączenie' się neuroprzekaźników) oraz zmiany w ich ilości, aktywności lub dostępności.
Czynniki środowiskowe to przede wszystkim otoczenie, w którym dorastamy, a więc narażenie na trudności relacyjne czy rodzinne, a zatem narażenie na traumy, przewlekły stres, brak odpowiednich metod radzenia sobie czy rozwój zaburzeń psychicznych. Dostęp do wsparcia społecznego odgrywa dużą rolę zarówno w rozwoju, jak i w leczeniu uzależnień. Otoczenie, w którym dorastamy i trwamy, może wpłynąć na ekspresję genów czy zmiany w mózgowiu.
Przyczyny psychologiczne to zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia lękowe czy osobowości, ale także możliwości i znajomość metod radzenia sobie z trudnościami, strategie regulacji emocji, niska samoocena czy trudności społeczne.
Długotrwałe nadużywanie alkoholu prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak choroby wątroby (stłuszczenie, zapalenie, marskość), problemy z układem krążenia (nadciśnienie, arytmia, kardiomiopatia alkoholowa), zaburzenia układu pokarmowego oraz osłabienie układu odpornościowego. W sferze zdrowia psychicznego alkoholizm może prowadzić do rozwoju poważnych zaburzeń, takich jak paranoja alkoholowa, zespół Otella, zespół amnestyczny Korsakowa, depresja i zaburzenia lękowe. Uzależnienie od alkoholu często współwystępuje z innymi zaburzeniami psychicznymi, tworząc błędne koło wzajemnie nasilających się problemów.
Zachodzą również zmiany w strukturach mózgu - zmniejsza się objętość istoty szarej, następuje zmiana w aktywności układu limbicznego i kory przedczołowej. To ważne, ponieważ leczenie uzależnienia jest wtedy utrudnione - szczególnie potrzebna jest wtedy kompleksowa opieka, najczęściej z farmakoterapią.
Skuteczne leczenie uzależnienia od alkoholu obejmuje kompleksowe podejście, łączące różne metody dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Proces leczenia zazwyczaj rozpoczyna się od diagnozy i detoksykacji, po czym następuje psychoterapia, często w połączeniu z farmakoterapią.
Kluczowe elementy skutecznego leczenia to terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia motywująca, wsparcie grup samopomocowych (np. Anonimowi Alkoholicy) oraz terapia rodzinna.
Farmakoterapia może być cennym uzupełnieniem, pomagając w utrzymaniu abstynencji lub zmniejszeniu głodu alkoholowego. Leki, takie jak naltrexon czy akamprozat, pomagają szczególnie w fazie detoksykacji, zmniejszając dolegliwości zespołu abstynencyjnego.
Wsparcie bliskich i grup samopomocowych odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia i utrzymania trzeźwości. Rodzina i przyjaciele mogą zapewnić emocjonalne wsparcie, praktyczną pomoc oraz tworzyć środowisko wspierające trzeźwość.
Grupy samopomocowe, takie jak Anonimowi Alkoholicy, oferują unikalną przestrzeń do dzielenia się doświadczeniami i otrzymywania wsparcia od osób, które przeszły podobną drogę. Udział w takich grupach może znacząco zwiększyć szanse na skuteczne wyjście z uzależnienia i długotrwałą abstynencję.
Alkoholizm ma głęboki wpływ nie tylko na osobę uzależnioną, ale także na jej otoczenie społeczne, szczególnie rodzinę. Główne konsekwencje obejmują rozpad więzi rodzinnych, problemy finansowe, izolację społeczną oraz problemy prawne.
Szczególnie dotkliwe są konsekwencje dla dzieci alkoholików, które często doświadczają zaniedbania, przemocy i mają zwiększone ryzyko rozwoju własnych problemów z uzależnieniami w przyszłości. Alkoholizm może prowadzić do tzw. syndromu DDA (Dorosłych Dzieci Alkoholików), który objawia się trudnościami w relacjach i radzeniu sobie z emocjami w dorosłym życiu.
Powrót do spożywania alkoholu po psychoterapii wynika z wielu czynników – zarówno psychologicznych, jak i biologicznych. Często kluczową rolę odgrywa trudność w radzeniu sobie ze stresem i emocjami, które wcześniej były tłumione alkoholem. Osoby wychodzące z uzależnienia mogą doświadczać silnego głodu alkoholowego, wynikającego ze zmian neurobiologicznych w mózgu. Jeśli nie mają wypracowanych skutecznych strategii radzenia sobie z tym stanem, ryzyko nawrotu znacznie wzrasta.
Brak wsparcia ze strony bliskich, presja społeczna czy kontakt z osobami pijącymi mogą osłabiać motywację do abstynencji. Niektórzy po okresie trzeźwości zaczynają wierzyć, że mają kontrolę nad swoim piciem i mogą spożywać alkohol w sposób umiarkowany, co często prowadzi do szybkiego nawrotu uzależnienia.
Nie bez znaczenia są także nieprzepracowane problemy emocjonalne, takie jak smutek, lęk czy poczucie pustki. W takich momentach alkohol staje się ponownie znanym, i dlatego komfortowym, sposobem na poradzenie sobie z trudnymi myślami i emocjami. Problemem bywa również przerwanie dalszego leczenia – brak kontynuacji psychoterapii, udziału w grupach wsparcia czy farmakoterapii może sprawić, że osoba zostaje sama ze swoimi trudnościami.
Niezaopiekowane zaburzenia współwystępujące, np. depresja, również są ważną przyczyną powrotu do nałogowego spożywania alkoholu. Nieleczone pozostawiają osobę z trudnościami, które mogą być powodem\częściowym powodem uzależnienia.
Utrzymanie trzeźwości wymaga stałego wysiłku, a długotrwałe napięcie i zmęczenie walką z nałogiem mogą prowadzić do osłabienia motywacji. Wystarczy krótki moment, by wrócić do dawnych schematów. Dlatego tak ważne jest, by psychoterapia nie kończyła się na etapie abstynencji, ale obejmowała długofalowe wsparcie i pracę nad zmianą stylu życia.
Jeśli masz więcej pytań dotyczących alkoholizmu, nasz specjalistyczny chat jest dostępny dla Ciebie przez całą dobę. Możesz bezpiecznie i całkowicie anonimowo porozmawiać z naszym systemem, który został zaprogramowany przez ekspertów w dziedzinie uzależnień, aby udzielać rzetelnych informacji i wsparcia.
Chcesz dowiedzieć się więcej? Sprawdź naszego Bloga, a także Forum Psychologiczne! Znajdziesz tam merytoryczne artykuły, odpowiedzi Specjalistów_ek, praktyczne przykłady i wskazówki oraz wiele inspiracji.
Wychodząc naprzeciw potrzebom osób zmagających się z uzależnieniem od alkoholu, specjaliści oferują darmowe konsultacje. Rozumiemy, że kwestie finansowe mogą stanowić istotną barierę w podjęciu decyzji o rozpoczęciu terapii, dlatego chcemy ułatwić ten pierwszy, często najtrudniejszy krok.
Kiedy warto?
Gdy zauważasz u siebie lub bliskiej osoby utratę kontroli nad ilością spożywanego alkoholu;
Kiedy picie alkoholu zaczyna negatywnie wpływać na Twoje relacje rodzinne, pracę lub zdrowie;
Jeśli doświadczasz objawów abstynencyjnych przy próbie przerwania lub ograniczenia picia;
Gdy czujesz, że alkohol stał się sposobem na radzenie sobie ze stresem lub problemami życiowymi.
Potrzebujesz bezpłatnej pomocy?
Sprawdź dostępnych specjalistów i umów się na bezpłatną pierwszą konsultację już dziś!
Jeśli potrzebujesz natychmiastowego wsparcia, umów się do interwenta kryzysowego lub udaj się do pobliskiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej a także skorzystaj z:
Ogólnopolski Telefon Zaufania 800 199 990
Telefon Zaufania Uzależnień Stowarzyszenia Monar 228 236 531
Pomarańczowa Linia 801 140 068
Frontiers in Psychiatry (2024). Psychological dimensions in alcohol use disorder: comparing active drinkers and abstinent patients: https://www.frontiersin.org/journals/psychiatry/articles/10.3389/fpsyt.2024.1420508/full
Frontiers in Psychology (2023). Understanding alcohol use and changes in drinking habits among individuals with severe mental illness: A qualitative study: https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2023.1282086/full
Journal of Consulting and Clinical Psychology (2019). A Meta-Analysis of Cognitive-Behavioral Therapy for Alcohol or Other Drug Use Disorders: Treatment Efficacy by Contrast Condition: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31599606/
National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (2021). Treatment for Alcohol Problems: Finding and Getting Help - Kompleksowy przegląd opcji leczenia uzależnienia od alkoholu, w tym terapii behawioralnych i farmakologicznych: https://www.niaaa.nih.gov/publications/brochures-and-fact-sheets/treatment-alcohol-problems-finding-and-getting-help
Maciej Frąckowiak, Marek Motyka -Zespół zależności alkoholowej: charakterystyka, fazy rozwoju, metody diagnozowania
Anna Klimkiewicz, Jakub Klimkiewicz, Andrzej Jakubczyk, Ilona Kieres-Salomoński, Marcin Wojnar- Współwystępowanie uzależnienia od alkoholu z innymi zaburzeniami psychicznymi.
Iga Jaraczewska- Skuteczność terapii motywującej w redukcji problemów alkoholowych.
Wnuk M, Marcinkowski JT. Alkoholizm – przegląd koncepcji oraz metod leczenia.
I.Kowalewski. Zespół uzależnienia od alkoholu wśród dorosłych.
Denning Patt, Little Jeanne. Pokonać nałóg. Metoda redukcji szkód w terapii uzależnień od alkoholu i narkotyków .
Zobacz, którzy specjaliści udostępniają bezpłatne konsultacje psychologiczne i łatwo umów pierwszą wizytę.