PTSD - przyczyny, objawy i skuteczne leczenie zespołu stresu pourazowego

W procesie diagnozy PTSD kluczową rolę odgrywają psychotraumatolog lub psycholog\psychoterapeuta specjalizujący się w pracy z traumą oraz lekarz psychiatra. Ich współpraca jest bardzo ważna i często niezbędna dla kompleksowej oceny stanu pacjenta oraz dobrania odpowiedniej formy leczenia.

Psychotraumatolog bądź psycholog specjalizujący się w pracy z traumą przeprowadza szczegółowy wywiad kliniczny, oceniając historię pacjenta, charakter traumatycznego wydarzenia oraz jego wpływ na funkcjonowanie i życie pacjenta.  Może on również korzystać ze specjalistycznych narzędzi diagnostycznych, takich jak: testy psychologiczne, kwestionariusze i skale oceny nasilenia objawów PTSD. Planuje włączenie odpowiednich form wsparcia oraz dokonuje ewaluacji postępów psychoterapii\pomocy. 

Psychiatra, z kolei, koncentruje się na medycznych aspektach diagnozy. Ocenia ogólny stan zdrowia psychicznego pacjenta, wykluczając inne choroby czy zaburzenia, które mogą mieć zbliżone objawy do PTSD. W razie potrzeby może zlecić dodatkowe badania, takie jak testy neurologiczne czy badania obrazowe mózgu, aby wykluczyć organiczne przyczyny objawów. Psychiatra, z pomocą danych uzyskanych od psychologa\psychoterapeuty, stawia oficjalną diagnozę.

Współpraca psychologa i lekarza psychiatry zapewnia holistyczne podejście do diagnozy PTSD, uwzględniające zarówno aspekty psychologiczne, jak i medyczne. Takie, interdyscyplinarne podejście jest kluczowe dla precyzyjnej diagnozy i zaplanowania skutecznego leczenia.

Nieleczony zespół stresu pourazowego (PTSD) może prowadzić do nasilenia objawów, które znacząco wpływają na obniżenie jakości życia osoby dotkniętej tym zaburzeniem. Długotrwałe utrzymywanie się objawów PTSD może prowadzić do rozwoju innych problemów psychicznych, takich jak depresja, zaburzenia lękowe czy uzależnienia, a także negatywnie wpływać na zdrowie fizyczne. Częstym objawem są epizody dysocjacji lub rozwój zaburzenia dysocjacyjnego.

Osoby cierpiące na nieleczone PTSD często zmagają się z trudnościami w codziennym funkcjonowaniu. Problemy z utrzymaniem pracy, budowaniem i podtrzymywaniem relacji interpersonalnych oraz wykonywaniem podstawowych obowiązków mogą znacząco obniżyć jakość ich życia. Nadmierna czujność i zaburzenia snu prowadzą do chronicznego zmęczenia oraz spadku efektywności, co może skutkować koniecznością częstych zwolnień lekarskich, a w skrajnych przypadkach nawet rezygnacją z aktywności zawodowej.

Leczenie zespołu stresu pourazowego (PTSD) zależy od indywidualnego przypadku klienta. Aktualnie dostępnych jest wiele przebadanych metod terapeutycznych, które pomagają pacjentom poradzić sobie z traumatycznymi doświadczeniami i odzyskać kontrolę nad swoim życiem. Jeśli objawy są bardzo nasilone warto rozważyć włączenie farmakoterapii, często stosowanym rozwiązaniem jest również połączenie psychoterapii oraz przyjmowania leków. Podejściami, które wykorzystuje się w leczeniu PTSD są:

•

• psychoterapia poznawczo-behawioralna – pomaga zmienić destrukcyjne myśli i przekonania związane z traumą oraz zbudować strategie radzenia sobie ze stresem i napięciem,

•

• EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) – metoda przetwarzania traumatycznych wspomnień poprzez bilateralną stymulację mózgu np. za pomocą ruchu gałek ocznych,

•

• techniki oparte na pracy z ciałem (Somatic Experiencing, TRE, terapia sensomotoryczna) – praca z układem nerwowym i jego reakcjami na traumę w ciele,

•

• techniki oparte na uważności (mindfulness, ACT, compassion-focused therapy) – uczą regulacji emocji i radzenia sobie z trudnymi myślami, pomaga skierować klienta na 'tu i teraz',

•

• psychoterapia schematów czy psychoterapia psychodynamiczna – które są przydatne w przypadku długotrwałej traumy występującej w dzieciństwie, np. traumy relacyjnej występującej w okresie dzieciństwa.

Kryteria diagnostyczne PTSD są kluczowe dla prawidłowego rozpoznania tego zaburzenia. Według aktualnej klasyfikacji DSM-5 lub ICD-11 pacjent przede wszystkim musi być narażony na traumatyczne zdarzenie związane z osobistym doświadczeniem śmierci, zagrożenia życia, poważnego urazu bądź przemocy albo być świadkiem śmierci lub uszkodzenia ciała innej osoby lub dowiedzieć się, że jego bliski miał podobny wypadek.

W rezultacie, przez co najmniej 1 miesiąc, pacjenci: 

•

• wielokrotnie przeżywają traumatyczne wydarzenia: w koszmarach, natrętnych wspomnieniach, wyobrażeniach czy flashbackach,

•

• unikają przerażających bodźców związanych z traumą,

•

• zaczynają przejawiać pesymistyczne myślenie i obniżony nastrój,

•

• doświadczają objawów nadmiernego pobudzenia: drażliwości, nadmiernej czujności, problemów z koncentracją  i nasilonej reakcji przestrachu.

Objawy te znacząco ograniczają funkcjonowanie w takich sferach życia jak funkcjonowanie szkolne/zawodowe, społeczne i osobiste

Nasilenie objawów PTSD najczęściej jest związane z  intensywnym, ponownym przeżywaniem traumatycznego wydarzenia. Taka osoba może doświadczać, np. flashbacków, czyli żywych i realistycznych wspomnień traumy, które sprawiają wrażenie, jakby wydarzenie działo się ponownie. Towarzyszą temu silne reakcje fizjologiczne, takie jak przyspieszone bicie serca, pocenie się, drżenie ciała czy problemy z oddychaniem.

Podczas doświadczenia flashbacku mogą również wystąpić objawy takie jak intensywny lęk, panika, poczucie zagrożenia lub bezradności. To doświadczenie jest niezwykle trudne i może powodować, że osoba zaczyna unikać bodźców przypominających o traumie, izolować się od otoczenia lub reagować nadmiernie na zwykłe sytuacje. Często pojawiają się też problemy z koncentracją, rozdrażnienie, wybuchy gniewu lub trudności ze snem.

Mogą pojawić się epizody dysocjacji - derealizacji i\lub depersonalizacji. Derealizacja to poczucie oddzielenia od zewnętrznego świata, jakoby nie był prawdziwy, zaburzenia poczucia czasu i przemijania. Depersonalizacja to poczucie oddzielenia od własnego ciała, wrażenie 'stanięcia obok siebie', 'dryfowania' poza ciałem. Dysocjacja jest formą obronną mózgu przed nadmiernym obciążeniem układu nerwowego, np. przez ponowne przeżywanie wydarzeń traumatycznych.

Czas trwania PTSD jest bardzo indywidualny i zależy od wielu czynników, takich jak rodzaju i intensywności przeżytej traumy, cech osobowości, wsparcia otoczenia oraz podjętego leczenia. Przyjmuje się, że o PTSD można mówić, gdy objawy pojawiają się ok. miesiąc po wystąpieniu traumatycznego wydarzenia. W niektórych przypadkach objawy PTSD mogą ustąpić samoistnie w ciągu kilku miesięcy. Jednak u wielu osób zaburzenie to może utrzymywać się znacznie dłużej, nawet przez wiele lat, jeśli nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie.

Standardowa psychoterapia i leczenie PTSD trwa w zależności od złożoności przypadku od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Badania wskazują, że u około 70% pacjentów poddanych psychoterapii zorientowanej na traumę objawy PTSD ustępują. Warto jednak pamiętać, że leczenie PTSD to proces, który wymaga czasu i cierpliwości.