Psycholog, psychoterapeuta czy psychiatra? Do kogo się udać

Jeśli szukasz pomocy psychologicznej, znajdź sprawdzonych psychologów i psychoterapeutów na naszej platformie i łatwo umów wizytę.

Specjaliści zdrowia psychicznego to szeroki i zróżnicowany temat. Nazewnictwo może wydawać się onieśmielające, szczególnie w momencie, w którym ktoś poszukuje pomocy i nie wie do kogo się skierować. W tym tekście omówię podstawowe kategorie i różnice, jakie występują między nimi. 

Kto jest kim?

Wyróżniamy trzy rodzaje specjalistów w tej dziedzinie – psychologa, psychoterapeutę oraz psychiatrę.

Psycholog / psycholożka

Jest magistrem 5-letnich studiów na kierunku „psychologia”. Do wykonywania tego zawodu nie uprawnia ukończenie studiów licencjackich lub podyplomowych, kursów lub szkoleń w tym kierunku, chociaż często nazewnictwo może być mylące. Psycholog posiada kompleksową wiedzę dotyczącą psychiki człowieka i prowadzenia badań na ten temat. Posługuje się standaryzowanymi testami psychologicznymi. Może wydawać opinie psychologiczne, ale nie jest uprawniony do stawiania diagnoz medycznych. Pracuje w poradniach psychologicznych, ośrodkach opieki psychiatrycznej prywatnych gabinetach lub na oddziałach psychiatrycznych. 

Psychoterapeut(k)a

Osoba, która uzyskała dyplom magistra i ukończyła specjalistyczną szkołę psychoterapii, która trwa najczęściej 4-5 lat. Psychoterapeuta nie musi być psychologiem, chociaż jest to preferowane wykształcenie. Dalsza edukacja odbywa się w jednym z nurtów (np. psychodynamiczny, poznawczo-behawioralny) lub integrując kilka podejść. W zależności od rodzaju szkoły, w trakcie nauki należy prowadzić własnych pacjentów pod superwizją, oraz odbyć własną psychoterapię i/lub zajęcia rozwoju osobistego. Ukończenie szkoły najczęściej potwierdza się uzyskaniem certyfikatu, poświadczającego uzyskane umiejętności. Psychoterapeuta pracuje w poradniach publicznej opieki zdrowia lub prywatnym gabinecie.

Psychiatr(k)a

Jest lekarzem/lekarką, specjalist(k)ą psychiatrii lub psychiatrii dzieci i młodzieży. Przeprowadza badanie psychiatryczne, wywiad. Opcjonalnie współpracuje z psychologiem przy wykonywaniu testów psychologicznych. Może dodatkowo ukończyć szkołę psychoterapii i prowadzić sesje. Jest uprawniony do wystawienia diagnozy. Jak każdy lekarz, może przepisać leki, wydawać zwolnienia lekarskie, skierowanie na oddział psychiatryczny. Dobiera odpowiednią dla pacjenta terapię, zarówno farmakologiczną, jak i psychoterapeutyczną, wydając skierowanie do psychoterapeuty NFZ. Psychiatra pracuje w prywatnym lub publicznym gabinecie, a także na psychiatrycznych oddziałach szpitalnych. 

Kto co może?

Psycholog bez dodatkowych kwalifikacji ma możliwość udzielania wsparcia psychologicznego, konsultacji, prowadzenia psychoedukacji. Jeśli jest specjalistą w zakresie dzieci i młodzieży może wydać opinię psychologiczną dotyczącą rozwoju dziecka. Częste specjalizacje psychologów to np.:

• psycholog transportu – prowadzi badania wstępne i okresowe kierowców, pilotów itd.;

• psycholog sportu – współpracuje ze sportowcami;

• psycholog diagnosta – specjalizuje się w prowadzeniu diagnozy psychologicznej (jednak jego opinia nie jest diagnozą medyczną);

• psycholog sądowy – udziela eksperckiej wiedzy w obszarze spraw sądowych;

• neuropsycholog - bada związek między funkcjonowaniem mózgu a zachowaniem człowieka.

Psychoterapeuta to jedyna osoba uprawniona do prowadzenia psychoterapii – formy wsparcia polegającej na regularnych spotkaniach, przez dłuższy okres (od kilku miesięcy do kilku lat). Psychoterapeuta może specjalizować się w prowadzeniu terapii dla określonych rodzajów zaburzeń, w formie indywidualnej, diadalnej (np. terapia par), systemowej (terapia rodzin) lub grupowej.

Psychoterapeuta stosuje techniki charakterystyczne dla podejścia, w którym się kształcił. Wspólnie z pacjentem ustala kontrakt terapeutyczny (zazwyczaj ustny), w którym określone zostają zasady dotyczące psychoterapii – częstotliwość i cel spotkań oraz koszt i forma płatności. 

Psychiatra przeprowadza badanie psychiatryczne, polegające na przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem, uzupełnieniu kwestionariuszy dotyczących np. poziomu lęku, nastroju. Dobiera odpowiednią farmakoterapię i monitoruje stan pacjenta. Może wystawić skierowanie na psychoterapię lub sam ją prowadzić, jeśli ma odpowiednie kwalifikacje. Może skierować pacjenta na oddział psychiatryczny – zamknięty, pobytu dziennego, lub do ośrodka psychiatrycznej opieki środowiskowej. Psychiatra może również wystawić zwolnienie lekarskie na czas trwania choroby.

Kiedy do kogo?

Do psychologa warto udać się po poradę psychologiczną w momencie kryzysu psychicznego. Psycholog nie powie jak postąpić w danej sytuacji, natomiast wytłumaczy zachodzące procesy i pokaże mechanizmy stojące za naszym działaniem. Może udzielić wsparcia bezpośrednio po wystąpieniu zdarzenia traumatycznego lub w sytuacji stresującej. Do psychologa można skierować się w celu wykonania specjalistycznych testów, np. osobowości, dotyczących kwalifikacji zawodowych, lub w celu zbadania rozwoju dziecka.

Do psychoterapeuty powinna skierować się osoba gotowa na długotrwałe zobowiązanie, jakim jest psychoterapia. Psychoterapeuta może zgodzić się na kilka psychoedukacyjnych spotkań, natomiast jego celem będzie regularna praca z klientem. Psychoterapia to metoda szczególnie polecana dla osób, które przeżyły traumę, chcą rozprawić się z trudną przeszłością, lub które chcą zmienić swój sposób myślenia. To dobry rodzaj terapii dla tych, którzy zmagają się z objawami choroby psychicznej, utrudniającymi codzienne funkcjonowanie, np. wycofaniem, obniżonym nastrojem, lękami. Psychoterapia to również skuteczna forma samorozwoju dla osób z zaburzeniami osobowości. Podczas niej uczą się pracować ze swoimi objawami i zasobami. 

Do psychiatry należy koniecznie udać się w przypadku podejrzenia zaburzeń psychicznych lub zaburzeń osobowości, w celu diagnozy oraz doboru terapii. Pomoc psychiatry jest szczególnie ważna, kiedy osoba doświadcza kryzysu zdrowia psychicznego, któremu towarzyszą specyficzne objawy, takie jak urojenia, halucynacje, silny lęk, smutek, bezsenność, ataki paniki. W trakcie leczenia psychiatrycznego można ubiegać się o pobyt w specjalistycznym ośrodku lub na oddziale szpitalnym. 

Wybór może być często ograniczony czasowo, miejscem zamieszkania czy kosztami. Specjaliści powinni natomiast współpracować i przekierować pacjenta do odpowiedniej osoby lub instytucji, która będzie mogła oferować profesjonalną pomoc. Niezależnie od tego, jakiego specjalistę zdrowia psychicznego wybierzemy, najważniejszy jest wykonanie pierwszego kroku w stronę uzyskania pomocy.