Ataki paniki (lub też figurujące pod inną nazwą napady paniki, napady lęku), charakteryzują się nagłym i intensywnym odczuwaniem niepokoju, pojawiającymi się bez wyraźnej przyczyny - w odczuciu osoby. Jest to stan emocjonalny niewspółmierny do rzeczywistego zagrożenia, mogący powodować szereg specyficznych reakcji fizjologicznych takich jak m.in. przyspieszone bicie serca, spłycony oddech, drętwienie i mrowienie części ciała, poczucie dławienia, mdłości czy uczucia gorąca. Doświadczenie takiego napadu jest najczęściej dezorientujące, ze względu na brak obiektywnych przyczyn i wykańczające z powodu intensywności doświadczenia.
Napady paniki mogą występować w ramach różnych zaburzeń - od lękowych, przez depresyjne, związane z traumą po te wynikające z zażycia substancji. Mogą też stanowić jeden z kluczowych aspektów całego zaburzenia - co w kryteriach klinicznych psychologowie i psychiatrzy diagnozują jako zaburzenia paniczne lub zaburzenia lękowe z paniką.
Osoby doświadczające zaburzenia panicznego często unikają sytuacji lub miejsc kojarzących się z przeszłymi atakami, co może prowadzić do rozwoju strategii unikania. Ta natomiast może mieć wpływ na wystąpienie, np. agorafobii - lęku przed przebywaniem m.in. poza dobrze znanymi miejscami - w komunikacji miejskiej, zamkniętych lub otwartych przestrzeniach, byciu samotnie bez towarzystwa.
Zaburzenie lękowe z paniką charakteryzuje się szeregiem intensywnych objawów, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Napady lęku zazwyczaj trwają od kilku minut, nasilając swoją intensywność do pół godziny, choć w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się nawet do kilku godzin w zmiennym nasileniu. W tym czasie osoba doświadcza wyraźnego poczucia zagrożenia i niepokoju, któremu towarzyszy szereg reakcji fizjologicznych. Oto najczęstsze objawy:
Zaburzenie paniczne ogranicza funkcjonowanie w codziennych sytuacjach. Osoby doświadczające napadów paniki zaczynają unikać miejsc lub czynności, które kojarzą im się z okolicznościami wywołującymi minione ataki, co może prowadzić do wycofania się m.in. z życia społecznego i zawodowego. Lęk antycypacyjny, czyli stały niepokój przed kolejnym napadem, dodatkowo nasila objawy i utrudnia komfortowe funkcjonowanie.
Długotrwałe zmaganie się z lękiem napadowym może prowadzić do obniżenia jakości życia, problemów w relacjach z bliskimi oraz trudności w pracy czy nauce. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mogą całkowicie wycofać się z aktywności poza domem, co sprzyja rozwojowi agorafobii i izolacji społecznej.
Jest parę technik, które mogą pomóc Ci w uspokojeniu, podczas doświadczania lęku napadowego. Warto zapisać je sobie w telefonie lub na kartce w portfelu, by mieć do nich łatwy dostęp, szczególnie, gdy podczas napadu pamięć i skupienie mogą być niedostępne dla Ciebie.
Najważniejsze jest uświadomienie sobie, że doświadczasz napadu lęku, czyli że:
- nie doświadczasz zawału serca,
- jeśli napad dotyka Cię w sytuacji dnia codziennego - nic rzeczywistego nie zagraża Twojemu życiu,
- jesteś w stanie sobie poradzić.
Pomyśl zawczasu, jakie są najwcześniejsze objawy, które zwiastują u Ciebie napad. Być może robi Ci się słabo? Czujesz, że jest tak duszno, że nie możesz oddychać? Rozpoznanie objawów zwiastujących sprawia, że możesz pomóc sobie, zanim napad pojawi się w całości. Pamiętaj, że nawet jeśli zastosujesz poniższe metody już na wczesnym etapie napadu, ale wciąż doświadczysz go w pełnej jego sile - nic złego się nie dzieje. Rozpoznanie tego, co Ci pomaga i w jakim momencie możesz to zastosować, może potrwać troszkę czasu i to w porządku.
Usiądź, nawet jeśli miałaby być to podłoga czy trawnik, możesz wyprostować plecy, by ułatwić sobie oddychanie. Jeśli ta pozycja jest dla Ciebie trudna, skieruj głowę w stronę kolan. Możesz zamknąć oczy lub nie - zależnie, z czym czujesz się pewniej. Postaraj się skupić, powtarzając sobie, że doświadczasz napadu paniki. Nie jesteś w sytuacji zagrożenia, mimo objawów, które odczuwasz. To reakcja Twojego organizmu, która próbuje zmniejszyć napięcie w Twoim ciele. To napad lęku. Jesteś bezpieczny/a.
Teraz możesz skupić wzrok na jednym - być może dostrzegasz drzewo, budynek, przedmiot. Zauważ, że stoją one w miejscu, nie zmieniają się. Otoczenie jest spokojne i niezmienne.
Jeśli możesz, wymień na głos lub w myślach: trzy zapachy, które czujesz; trzy przedmioty lub kolory, które widzisz; trzy bodźce cielesne, które czujesz (np. t-shirt, który ociera się o ramiona, jedna dłoń dotyka drugą, grzywkę, która dotyka powiek).
Spróbuj wyrównać oddech, np. robiąc wdech nosem oraz dłuuugi wydech ustami. Zauważ, że nie ma możliwości, byś się poddusił czy nie panował nad oddechem - masz go pod swoją kontrolą. Możesz też użyć papierowej torebki, jeśli taką przy sobie masz. Oddychanie od torebki przyłożonej do ust pozwala wyrównać poziom tlenu oraz dwutlenku węgla, dzięki czemu bardzo skutecznie opanować można hiperwentylację, czyli tzw. zapowietrzanie się.
Dzięki powyższym możesz skupić się na 'tu i teraz' i przyjąć napad paniki jako sytuację, która wydarza się, ale masz zasoby, by spokojnie zaakceptować ją i z niej wyjść. Ważne jest własne doświadczenie - zauważenie, która technika Ci pomaga i w którym momencie ataku paniki jest ona dla Ciebie pomocna.
Pamiętaj, że zawsze możesz zwrócić się do kogoś po pomoc, mówiąc, że masz napad paniki i np. potrzebujesz, by ktoś oddychał razem z tobą.
Leczenie zaburzenia panicznego przynosi wiele korzyści, takich jak:
Skuteczna kontrola objawów. Terapia pomaga zmniejszyć częstotliwość i nasilenie ataków paniki, umożliwiając powrót do codziennych aktywności.
Lepsze zrozumienie mechanizmów lęku. Psycholog wspiera w rozpoznawaniu myśli i sytuacji wywołujących napady, co pozwala skuteczniej im przeciwdziałać.
Zwiększona samoświadomość. Praca terapeutyczna prowadzi do lepszego poznania własnych reakcji oraz emocji, co sprzyja rozwojowi osobistemu.
Poprawa jakości życia. Leczenie pozwala ograniczyć unikanie sytuacji społecznych i zawodowych, a także zmniejsza poczucie izolacji.
Wzrost pewności siebie. Uczestnictwo w terapii buduje poczucie sprawczości i kontroli nad własnym życiem.
Rozwój umiejętności radzenia sobie ze stresem. Terapia uczy technik relaksacyjnych i strategii, które pomagają łagodzić napięcie i zapobiegać nawrotom lęku, a także poznać źródła i przyczyny występujących reakcji.
Skuteczne leczenie lęku napadowego, takie jak psychoterapia poznawczo-behawioralna lub psychoterapia psychodynamiczna, może znacząco poprawić funkcjonowanie i komfort życia, dając szansę na powrót do pełnej aktywności społecznej i zawodowej.
Przedstawiamy wyselekcjonowaną grupę doświadczonych psychologów i psychoterapeutów, którzy specjalizują się w pracy z osobami zmagającymi się z lękiem napadowym. Nasi specjaliści stosują sprawdzone metody terapeutyczne, pomagając skutecznie radzić sobie z objawami i poprawić jakość życia.
Zaburzenie paniczne może znacząco wpłynąć na codzienne życie i samopoczucie. Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące przyczyn, objawów, leczenia i codziennego funkcjonowania z lękiem napadowym. Ta sekcja FAQ powstała z myślą o osobach poszukujących rzetelnych informacji oraz praktycznych wskazówek, jak radzić sobie z tym problemem - opracowana została we współpracy z psycholożką i interwentką kryzysową.
Przyczyny lęku napadowego nie zawsze są jednoznaczne i nie zależą od pojedynczego czynnika. Wskazuje się na współdziałanie czynników biologicznych, genetycznych oraz psychologicznych, takich jak nadwrażliwość układu nerwowego czy predyspozycje rodzinne.
Do rozwoju zaburzenia przyczyniają się także traumatyczne przeżycia oraz przewlekły stres. Napady paniki często towarzyszą zaburzeniom lękowym czy PTSD.
Często pierwsze ataki paniki pojawiają się w okresach intensywnego napięcia lub po trudnych wydarzeniach życiowych. Mogą pojawić się w każdym wieku, również u dzieci. Opiekunowie powinni zwracać uwagę na przejawy napadów paniki, sytuacje je poprzedzające oraz na sposoby efektywnego wsparcia w tym dzieci.
Badania sugerują, że lęk napadowy może mieć komponent genetyczny. Osoby, których bliscy krewni cierpią na to zaburzenie, mają większe ryzyko jego wystąpienia.
Szacuje się, że dziedziczność lęku napadowego wynosi około 30-40%. Jednak nawet przy obecności czynników genetycznych, środowisko i doświadczenia życiowe odgrywają kluczową rolę w rozwoju zaburzenia.
Leczenie lęku napadowego najczęściej opiera się na psychoterapii,wysoką skutecznością odznacza się psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT). CBT pomaga zrozumieć i zmieniać negatywne wzorce myślenia oraz uczy technik radzenia sobie z lękiem. Inne nurty takiej jak psychoterapia psychodynamiczna pomagają zrozumieć i dostrzec źródło przeżywanych trudności, ich funkcje i znaczenie oraz wskazać aspekty alternatywnego radzenia sobie.
W niektórych przypadkach stosuje się także farmakoterapię, głównie leki z grupy SSRI lub doraźnie benzodiazepiny. Najlepsze efekty osiąga się łącząc psychoterapię z leczeniem farmakologicznym oraz technikami samopomocy.
Szczególnie przy profesjonalnym wsparciu i regularnej nauce rozpoznawania i radzenia sobie z lękiem napadowym, wiele osób doświadcza znacznej poprawy, a częstotliwość i intensywność ataków paniki może ulec znacznemu zmniejszeniu lub wygaśnięcia na długi czas.
Stres, zwłaszcza przewlekły lub wynikający z traumatycznych przeżyć, jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju lęku napadowego. Silne emocje i napięcie mogą prowadzić do pierwszych ataków paniki, nawet wiele miesięcy po trudnym wydarzeniu.
Warto nauczyć się rozpoznawać własne reakcje na stres i korzystać z technik redukcji napięcia, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia kolejnych napadów lęku.
Masz więcej pytań na temat lęku napadowego?
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o lęku napadowym, nasz specjalistyczny chat jest dostępny dla Ciebie przez całą dobę. Możesz bezpiecznie i anonimowo porozmawiać z naszym systemem, który został przygotowany przez ekspertów zdrowia psychicznego, by udzielać rzetelnych informacji i wsparcia.
Chcesz dowiedzieć się więcej? Sprawdź naszego Bloga, a także Forum Psychologiczne! Znajdziesz tam merytoryczne artykuły, odpowiedzi Specjalistów_ek, praktyczne przykłady i wskazówki oraz wiele inspiracji.
Aby ułatwić osobom doświadczającym lęku napadowego dostęp do wsparcia, specjaliści oferują darmowe konsultacje. Wiemy, że kwestie finansowe mogą utrudniać rozpoczęcie terapii, dlatego chcemy pomóc w podjęciu tego pierwszego kroku.
Kiedy warto skorzystać?
Gdy doświadczasz nagłych, intensywnych ataków lęku lub paniki;
Jeśli unikasz sytuacji, które mogą wywołać atak lęku;
Kiedy odczuwasz silny niepokój i trudności w codziennym funkcjonowaniu;
Jeśli objawy lęku utrudniają Ci życie osobiste lub zawodowe.
Potrzebujesz bezpłatnej pomocy?
Sprawdź dostępnych specjalistów i umów się na darmową pierwszą konsultację – to ważny krok w stronę lepszego samopoczucia.
Panic Disorder: Current Research and Management Approaches https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6354045/
Biobehavioral approach to distinguishing panic symptoms from somatic illness https://www.frontiersin.org/journals/psychiatry/articles/10.3389/fpsyt.2024.1296569/full
Biological and cognitive theories explaining panic disorder https://www.frontiersin.org/journals/psychiatry/articles/10.3389/fpsyt.2023.957515/full
Generalized Anxiety Disorder and Panic Disorder in Adults https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2022/0800/generalized-anxiety-disorder-panic-disorder.html
Neurochemical and genetic factors in panic disorder: a systematic review https://www.nature.com/articles/s41398-024-02966-0
American Psychiatric Association. (2023). Desk Reference do Kryteriów Diagnostycznych z DSM-5-TR (tłum. P. Gałecki, J. Wciórka). Edra Urban & Partner.
Gałecki, P. (red.). (2022). Badanie stanu psychicznego: Rozpoznanie według ICD-11. Edra Urban & Partner.
Zobacz, którzy specjaliści udostępniają bezpłatne konsultacje psychologiczne i łatwo umów pierwszą wizytę.