Depresja – przyczyny, objawy i skuteczne leczenie

Depresja nie zawsze wygląda tak samo – może mieć różne przyczyny i przebieg. Najczęstsze formy to depresja endogenna (wywołana czynnikami biologicznymi), reaktywna (w odpowiedzi na traumatyczne wydarzenia), sezonowa (związana ze zmianami pór roku) oraz poporodowa.

Każdy rodzaj może mieć inne nasilenie – od łagodnego, przez umiarkowane, aż po ciężkie. Objawy mogą się różnić w zależności od typu, ale wszystkie formy depresji znacząco wpływają na samopoczucie, codzienne funkcjonowanie i relacje z innymi.

Najważniejsze, co możesz dać bliskiej osobie zmagającej się z depresją, to uważne wsparcie, akceptację i obecność – bez oceniania, umniejszania ani dawania prostych rad. Słuchaj z otwartością, nie próbując „naprawiać” jej emocji. Zamiast mówić „weź się w garść” czy „inni mają gorzej”, daj sygnał: „Widzę, że jest Ci bardzo trudno. Jestem tutaj, jeśli chcesz porozmawiać”. Osoba chorująca na depresję realnie ją przeżywa. Nie musisz rozumieć, co kryje się pod poczuciem pustki czy braku zainteresowań - najważniejsze, że będziesz obok, słuchając uważnie.

Szczególnie istotne może być również wsparcie instrumentalne - praktyczne. Niektóre osoby zmagające się z depresją nie są w stanie posprzątać mieszkania, ugotować sobie posiłków czy zrobić zakupów. Możesz w tym pomóc samodzielnie lub umówić profesjonalne sprzątanie czy dowóz zakupów. Występują też trudności z higieną osobistą - bardzo ciepłym gestem może być propozycja pomocy w umyciu włosów. Niemożliwym dla osoby chorującej może być też rozłożenie wypranych ubrań czy zmiana pościeli, a jeśli towarzyszy jej zwierzę, np. pies, możesz zaoferować wyprowadzanie go na spacery lub umówienie tzw. petsittera, bądź, na jakiś czas, przygarnięcie go do siebie.

Osoba zmagająca się z depresją może mieć trudności, by samodzielnie umówić wizytę do psychiatry lub uczestniczyć w psychoterapii. Pamiętaj, że równie skuteczne (potwierdzone rzetelnymi badaniami) są formy online takich spotkań, dlatego możesz pomóc w organizacji potrzebnej pomocy. Warto zapytać też o dolegliwości bólowe, które mogą doskwierać bliskiej osobie z depresją, i pomóc jej w podaniu leków, ogrzaniu się czy zaparzeniu herbaty.

Jeśli praca czy szkoła są w tym momencie zbyt obciążającym obowiązkiem dla osoby zmagającej się z depresją, możesz pomóc w rozważeniu różnych możliwości. Jeśli chodzi o dzieci i młodzież, warto porozmawiać z psychologiem szkolnym, wychowawcą i dyrekcją o aktualnej sytuacji. Na studiach możliwe są urlopy dziekańskie lub indywidualne toki nauczania. W pracy warto porozmawiać z pracodawcą lub działem HR i zorientować się wśród możliwych urlopów, zmiany formy na hybrydową lub online, a jeśli pracodawca nie umożliwia żadnej z form wsparcia, być może zdecydować się na urlop zdrowotny, na który może skierować lekarz psychiatra.

Depresja u dzieci może wyglądać inaczej niż u dorosłych. Zamiast smutku i wycofania, częściej pojawiają się drażliwość, trudności z koncentracją oraz niewyjaśnione dolegliwości fizyczne, takie jak bóle głowy, brzucha czy przewlekłe zmęczenie. Warto zwrócić uwagę na nagłe zmiany w zachowaniu – pogorszenie wyników w nauce, wycofanie się z kontaktów z rówieśnikami czy większą podatność na złość i frustrację.

Dzieci i nastolatkowie mogą mieć dużą trudność z nazywaniem przeżywanych stanów i emocji, szczególnie gdy nie były tego nauczone. Dlatego warto im w tym pomóc, na przykład rozpisując w notatniku, jakie objawy fizyczne czy pojawiające się myśli mogą wskazywać na daną emocję. Następnym zapiskiem może być metoda poradzenia sobie. Przykładem może być:

•

• Co czuję: ścisk w brzuchu i gardle, szybki oddech i potrzeba użycia siły (np. rzucenia przedmiotem),

•

• Jaka to emocja? Może to być złość, rozgoryczenie.

•

• Co można zrobić? 1. Powiedzieć rodzicom, psychologowi w szkole, przyjacielowi; 2. Skupić się na węchu - czuję zapach wiosny, drewna, obiadu. 3. Dać upust emocji przez krzyk w poduszkę, płacz lub poskakanie do muzyki.

W ten sposób możesz pomóc dziecku lub nastolatkowi w lepszym rozumieniu siebie i budowania świadomości, że możesz mu pomóc.

Depresja zazwyczaj rozwija się w kilku fazach: od wczesnych sygnałów ostrzegawczych (zmęczenie, problemy ze snem), przez narastanie objawów (pogłębiające się przygnębienie, izolacja), aż po fazę ostrą (pełnoobjawowa depresja). Bez leczenia może trwać miesiącami lub latami.

Proces zdrowienia również przebiega etapowo i wymaga cierpliwości. Ważne jest, by pamiętać, że możliwe są wahania i tymczasowe pogorszenia stanu, co jest naturalną częścią procesu leczenia. Pogorszenie objawów lub poczucie 'powrotu' do najgorszego samopoczucia mogą wydawać się przerażające lub przygnębiające. Jednak w leczeniu nie jest się pozostawionym samym - we współpracy czuwa psychiatra, psycholog lub psychoterapeuta i zaangażowani bliscy.

Unikaj bagatelizujących stwierdzeń, jak:

•

• „Wszystko będzie dobrze", „weź się w garść" czy „inni mają gorzej",

•

• Nie porównuj depresji do zwykłego smutku ani nie sugeruj, że to „tylko faza”,

•

• Powstrzymaj się od dawania rad typu „powinieneś więcej ćwiczyć", „idź pobiegaj” czy „wyjdź do ludzi, to będzie Ci lepiej",

•

• Nie poszukuj na siłę prostych i jednoznacznych przyczyn, np. stresu w szkole,

•

• Powiedz ,,jestem tutaj, chętnie z tobą pobędę" lub - zależnie od sytuacji - samodzielnie zaoferuj prostą i ciepłą pomoc, np. ,, byłem dziś w piekarnii, kupiłem Ci pieczywo".

•

• Możesz nawigować rozmowę zadając proste pytania, na które osoba w depresji może odpowiedzieć bez poczucia winy, np. "jaka część dnia jest dla Ciebie najtrudniejsza?".

Bagatelizujące i umniejszające komentarze mogą pogłębić poczucie niezrozumienia i izolacji. Zamiast tego, okaż zrozumienie i gotowość do wysłuchania bez oceniania. Podczas takich rozmów możesz poczuć dyskomfort czy nieprzyjemne wrażenia z ciała - to naturalne, że chcemy jak najszybciej wyjść z tego stanu, wtedy jednak najczęściej sięgamy po słowa, które nie wspierają rozmówcy. Posiedź z własnym dyskomfortem, towarzysz i uważnie słuchaj drugiej osoby.

Proces zdrowienia jest indywidualny i zazwyczaj wymaga czasu. Pierwsze efekty leczenia farmakologicznego mogą być widoczne po 2-4 tygodniach, ale pełna stabilizacja może zająć kilka miesięcy. Ważne jest regularne przyjmowanie leków i uczestnictwo w psychoterapii.

Początkowo, jeśli epizod depresji jest umiarkowany lub ciężki, psychoterapia może polegać na wspieraniu w bieżących trudnościach wynikających z depresji oraz na interwencji kryzysowej czy uważnym monitorowaniu aktualnego stanu emocjonalnego. Kolejno, gdy funkcje poznawcze będą już na odpowiednim poziomie funkcjonowania, dzięki działaniu farmakoterapii, psychoterapia może polegać na pracy nad schematami myślenia, doświadczeniami z przeszłości oraz na budowaniu odporności psychicznej.

Powrót do zdrowia często przebiega stopniowo –  najpierw poprawia się sen i apetyt, później wraca energia i motywacja, a na końcu ustępuje obniżony nastrój. Nie należy się zniechęcać chwilowymi pogorszeniami, które są naturalną częścią procesu zdrowienia.