Depresja to poważne zaburzenie nastroju, które wpływa na sposób myślenia, czucia i zachowania jednostki. Choć czasem ludzie używają tego terminu do opisania chwilowych uczuć smutku czy przygnębienia, kliniczna depresja to stan trwający co najmniej dwa tygodnie, obejmujący ciągły smutek lub utratę zainteresowania czy przyjemności w czynnościach, które normalnie by je przynosiły. Depresji towarzyszą również inne objawy, takie jak bezsenność, zmęczenie, uczucie bezwartościowości czy trudności w koncentracji.

Powszechność depresji jest niepokojąca na całym świecie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), depresja jest główną przyczyną niepełnosprawności na świecie, dotykając ponad 264 miliony ludzi. Jest to zatem jedno z najważniejszych globalnych problemów zdrowotnych.

Różnice w przejawianiu się depresji wśród kobiet i mężczyzn

Różnice płciowe w przejawianiu się depresji są istotnym obszarem badań w dziedzinie psychiatrii i psychologii. Chociaż objawy kliniczne depresji są podobne u obu płci, to sposób ich manifestacji i doświadczania może się różnić.

U kobiet objawy depresji często wiążą się z uczuciami beznadziejności, poczucia winy i przewlekłym smutkiem. Mogą one także doświadczać większej somatyzacji, czyli pojawiania się objawów fizycznych, takich jak ból czy zmęczenie, w odpowiedzi na stres emocjonalny. Ponadto, hormonalne zmiany cyklu miesiączkowego, ciąży czy menopauzy mogą wpływać na nasilenie objawów depresyjnych u kobiet.

Z kolei mężczyźni z depresją często przejawiają objawy takie jak złość, drażliwość i agresja. Mogą również unikać rozmów o swoich uczuciach i zamiast tego skupiać się na objawach fizycznych. Istnieje również większe ryzyko nadużywania alkoholu czy narkotyków jako formy samoleczenia.

Współczynnik samobójstw wśród mężczyzn z depresją jest również znacznie wyższy niż u kobiet, co podkreśla konieczność zwracania uwagi na specyfikę przeżywania tego zaburzenia przez mężczyzn.

Różnice te wynikają z kombinacji biologicznych, psychologicznych i kulturowych czynników. Wiedza o tych różnicach jest niezbędna, aby skutecznie diagnozować i leczyć depresję wśród różnych grup płciowych.

Dlaczego depresja u mężczyzn jest często niediagnozowana?

Stereotypy dotyczące męskości i ich wpływ na wyrażanie emocji

W wielu kulturach istnieją głęboko zakorzenione stereotypy dotyczące męskości, które od dawna kształtują postawy i oczekiwania wobec mężczyzn. Jednym z tych stereotypów jest przekonanie, że "prawdziwi mężczyźni" są silni, niewzruszeni i nie wyrażają słabości czy wrażliwości emocjonalnej. Takie przekonania mogą prowadzić do tego, że mężczyźni czują presję, by ukrywać swoje uczucia i nie szukać pomocy, nawet gdy borykają się z poważnymi problemami zdrowotnymi, takimi jak depresja. Ten silny nacisk kulturowy na "męskość" może prowadzić do autostygmatyzacji, gdzie mężczyźni czują wstyd lub winę za doświadczanie i wyrażanie emocji uważanych za "nie-męskie". W efekcie mogą oni nie tylko ukrywać swoje uczucia przed innymi, ale także przed sobą samymi, zaprzeczając lub minimalizując swoje cierpienie.

Tendencja mężczyzn do ukrywania uczuć i unikania rozmów o zdrowiu psychicznym

W wielu społeczeństwach zdrowie psychiczne jest tematem tabu, zwłaszcza w kontekście męskości. Mężczyźni często uczą się, że wyrażanie uczuć, takich jak smutek czy lęk, jest oznaką słabości. Dlatego wielu z nich unika rozmów na temat swojego zdrowia psychicznego, nawet z najbliższymi. Ta tendencja do ukrywania uczuć i unikania dyskusji o zdrowiu psychicznym może prowadzić do opóźnienia w diagnozowaniu i leczeniu depresji.

Nawet w sytuacjach, gdy mężczyźni zdają sobie sprawę z problemu ze zdrowiem psychicznym, mogą wahać się przed poszukiwaniem profesjonalnej pomocy z obawy przed stygmatyzacją. Ten opór przed poszukiwaniem wsparcia może prowadzić do chronicznego cierpienia i pogorszenia ogólnego stanu zdrowia.

Różnice w objawach depresji u mężczyzn w porównaniu do kobiet

Choć podstawowe objawy depresji są podobne u obu płci, istnieją pewne różnice w ich manifestacji, które mogą utrudniać rozpoznanie depresji u mężczyzn. Na przykład mężczyźni z depresją częściej niż kobiety przejawiają drażliwość, złość i agresję. Mogą oni również doświadczać większej impulsywności, podejmowania ryzykownych zachowań czy nadużywania substancji.

Ponadto, podczas gdy kobiety z depresją mogą wyrażać swoje uczucia smutku i beznadziejności, mężczyźni mogą skupiać się bardziej na objawach fizycznych, takich jak ból, bezsenność czy utrata apetytu. Taki "maskowany" obraz kliniczny może być mylący dla lekarzy i terapeutów, którzy mogą nie kojarzyć tych objawów bezpośrednio z depresją.

W rezultacie mężczyźni mogą nie otrzymywać odpowiedniej diagnozy i leczenia, co prowadzi do pogorszenia jakości życia, a w skrajnych przypadkach nawet do myśli samobójczych. Ważne jest, aby specjaliści zdrowia psychicznego byli świadomi tych różnic i brali je pod uwagę podczas oceny i leczenia pacjentów płci męskiej.

Typowe objawy depresji u mężczyzn

Fizyczne

• Zmęczenie: Depresja może objawiać się chronicznym uczuciem zmęczenia i braku energii, nawet po dłuższym odpoczynku. Mężczyźni mogą doświadczać trudności w codziennym funkcjonowaniu z powodu tego zmęczenia, które często jest bardziej mentalne niż fizyczne.

• Bóle głowy: Chociaż bóle głowy mogą mieć wiele przyczyn, u mężczyzn z depresją mogą być one częstszym problemem. Stres i napięcie wywołane depresją mogą prowadzić do nawracających bólów głowy.

• Trudności z koncentracją: Depresja może wpływać na zdolność do skupienia się, podejmowania decyzji i myślenia. Mężczyźni mogą zauważyć, że łatwo się rozpraszają lub że mają trudności z zapamiętywaniem informacji.

• Problemy ze snem: Mogą wystąpić różne zaburzenia snu, takie jak bezsenność, częste budzenie się w nocy lub nadmierna senność w ciągu dnia. Nierównowaga chemiczna w mózgu, która jest związana z depresją, często wpływa na rytm snu.

Emocjonalne

Uczucie smutku: Mimo że smutek jest typowym objawem depresji u obu płci, mężczyźni mogą wyrażać go inaczej, często ukrywając go przed innymi.

Pustka: Uczucie emocjonalnej pustki lub obojętności może być powszechne. Mężczyźni mogą czuć się odczepieni od świata wokół siebie i od swoich własnych uczuć.

Rozdrażnienie: Depresja może objawiać się jako drażliwość, krótki temperament lub niski próg tolerancji na frustrację.

Agresja: U niektórych mężczyzn depresja może prowadzić do wybuchów złości i agresji, które mogą być wynikiem nagromadzonego stresu i frustracji.

Zachowania

• Wycofanie się z aktywności społecznych: Mężczyźni z depresją mogą unikać interakcji społecznych, zaniedbując przyjaciół, rodzinę i zobowiązania zawodowe.

• Nadmierne picie alkoholu: Alkohol może być używany jako sposób radzenia sobie z bólem i stresem związanym z depresją, co prowadzi do wzrostu ryzyka uzależnienia.

• Ryzykowne zachowania: Depresja może prowadzić do podejmowania ryzykownych decyzji, takich jak jazda po pijanemu, hazard czy stosunki seksualne bez zabezpieczenia.

Myśli i przekonania

• Uczucie bezwartościowości: Mężczyźni z depresją często czują, że są bezwartościowi, niezdolni lub że zawiedli jako partnerzy, ojcowie lub pracownicy.

• Myśli samobójcze: Depresja może prowadzić do myśli o samobójstwie lub samouszkodzeniu. Jest to poważny objaw wymagający natychmiastowej interwencji.

• Brak nadziei na przyszłość: Osoby cierpiące na depresję często mają pesymistyczne podejście do przyszłości, wierząc, że ich sytuacja nigdy się nie poprawi lub że zawsze będą cierpiały.

Przyczyny depresji u mężczyzn

Czynniki biologiczne

• Zaburzenia neuroprzekaźników: Neuroprzekaźniki to chemiczne substancje w mózgu odpowiedzialne za przekazywanie sygnałów między komórkami nerwowymi. Zaburzenia w poziomie i funkcji pewnych neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina czy noradrenalina, były wiązane z depresją. Zmiany w tych chemicznych procesach mogą wpływać na nastrój, uczucia i zachowanie.

• Genetyka: Chociaż nie zidentyfikowano jednego konkretnego "genu depresji", istnieją dowody na to, że ludzie z rodzin, w których występują przypadki depresji, są bardziej narażeni na jej rozwój. Badania nad bliźniętami i rodzeństwem pokazały, że genetyka może odpowiadać nawet za 40% ryzyka wystąpienia depresji.

Czynniki psychologiczne

• Traumy z przeszłości: Doświadczenia z dzieciństwa, takie jak nadużycia fizyczne, seksualne czy emocjonalne, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia depresji w późniejszym życiu. Nawet traumy doświadczone w dorosłości, takie jak przemoc domowa lub traumatyczne wydarzenia, mogą być przyczyną.

• Niskie poczucie własnej wartości: Mężczyźni z niskim poczuciem własnej wartości często mają negatywny obraz siebie, co może prowadzić do uczuć bezwartościowości, winy i wstydu. Ta negatywna samoocena może być katalizatorem dla uczuć depresyjnych.

• Stres: Przewlekły stres, czy to związany z pracą, rodziną czy finansami, może przyczyniać się do rozwoju depresji. Mężczyźni, którzy mają trudności z radzeniem sobie ze stresem, są bardziej narażeni na wpadnięcie w stan depresyjny.

Czynniki społeczne

• Presja społeczna: W wielu kulturach mężczyźni są pod presją, aby spełniać pewne oczekiwania związane z męskością, takie jak bycie silnym, nieokazywanie emocji czy bycie głównym żywicielem rodziny. Ciągłe dążenie do spełnienia tych oczekiwań może prowadzić do uczucia bycia niewystarczającym, co z kolei może prowadzić do depresji.

• Problemy w relacjach: Konflikty z partnerem, rodzeństwem czy przyjaciółmi mogą być źródłem stresu i izolacji. Brak wsparcia i zrozumienia w bliskich relacjach może być ważnym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju depresji.

• Problemy zawodowe: Bezrobocie, przewlekły stres w pracy, konflikty z przełożonymi czy brak satysfakcji z wykonywanej pracy mogą znacząco wpływać na samopoczucie mężczyzny. Ciągłe napięcie zawodowe bez odpowiedniego wsparcia lub sposobów radzenia sobie może prowadzić do uczuć przytłoczenia i bezradności.

Sposoby leczenia depresji u mężczyzn

Terapia farmakologiczna

Leki antydepresyjne: Są to leki zaprojektowane w celu korekty zaburzeń chemicznych w mózgu, które są związane z objawami depresji. Najczęściej przepisywane są inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) takie jak fluoksetyna czy sertralina, choć istnieją różne klasy leków antydepresyjnych dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Stabilizatory nastroju: U niektórych mężczyzn depresja może współwystępować z innymi zaburzeniami nastroju, takimi jak zaburzenie dwubiegunowe. W takich przypadkach stabilizatory nastroju, takie jak np. lit, mogą być zalecane w celu wyważenia trudnych wahań nastroju.

Psychoterapia

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Skupia się na identyfikacji i korygowaniu negatywnych wzorców myślowych i zachowań związanych z depresją. Pomaga pacjentom rozwijać umiejętności radzenia sobie oraz przemyśleć destrukcyjne przekonania.

• Terapia interpersonalna: Koncentruje się na relacjach pacjenta i na tym, jak mogą wpływać na nastrój oraz samopoczucie. Może pomóc w rozwiązywaniu konfliktów interpersonalnych i wzmocnieniu więzi społecznych.

• Terapia psychodynamiczna: Skupia się na badaniu nieświadomych wzorców, które mogą przyczyniać się do objawów depresyjnych. Zrozumienie korzeni swoich uczuć może pomóc pacjentowi w ich przepracowaniu.

Zastosowanie terapii grupowej

W terapii grupowej pacjenci mają okazję dzielić się swoimi doświadczeniami i uczuciami z innymi, którzy przechodzą przez podobne trudności. Ta forma wsparcia może być szczególnie cenna dla mężczyzn, którzy często mogą czuć się odizolowani w swojej walce z depresją. Wspólne rozwiązanie problemów i strategie radzenia sobie mogą stać się ważnym narzędziem w leczeniu.

Wspieranie aktywności fizycznej jako części planu leczenia

Aktywność fizyczna jest nie tylko doskonałym środkiem na poprawę zdrowia fizycznego, ale również na zdrowie psychiczne. Ćwiczenia, nawet umiarkowane, mogą pomóc w podniesieniu poziomu endorfin, co naturalnie polepsza nastrój. Może to być tak proste jak codzienne spacery, jogging czy regularne ćwiczenia na siłowni. Wielu terapeutów zachęca mężczyzn do włączenia aktywności fizycznej jako części ich planu leczenia depresji. Pamiętajmy jednak, że aktywność fizyczna może być niewyobrażalna dla osób w umiarkowanej i ciężkiej depresji, dlatego nie czuj się źle, gdy jej nie uprawiasz.

Podsumowanie

Podsumowując, depresja nie rozróżnia płci, wieku czy statusu społecznego. Mimo to wciąż istnieje szereg stereotypów związanych z męskością, które mogą zniechęcać mężczyzn do poszukiwania pomocy w obliczu problemów zdrowia psychicznego.  Niedocenianie skali problemu depresji wśród mężczyzn jest ryzykowne i może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak myśli samobójcze. Kluczowe jest zatem podnoszenie świadomości na ten temat oraz demistyfikacja błędnych przekonań dotyczących depresji i męskości.

Czas jest bardzo ważny, jeśli chodzi o skuteczne leczenie depresji. Szybkie rozpoznanie objawów i podjęcie kroków w celu uzyskania pomocy specjalistycznej może znacząco poprawić prognozy i jakość życia osoby dotkniętej depresją. Im wcześniej zostanie podjęte leczenie, tym większa szansa na pełne wyzdrowienie i minimalizację potencjalnych powikłań.

Otwarte i wspierające rozmowy na temat zdrowia psychicznego także mogą przyczynić się do łamania barier kulturowych i społecznych, które hamują mężczyzn przed poszukiwaniem pomocy. W atmosferze zrozumienia i akceptacji mężczyźni są bardziej skłonni dzielić się swoimi uczuciami i doświadczeniami, co jest bardzo ważne w celu lepszego rozpoznania i leczenia depresji.

Pamiętajcie, nie ma dwóch takich samych przebiegów depresji, a każdy człowiek zasługuje na indywidualne podejście i wsparcie. Wspierając mężczyzn w ich walce z depresją, przyczyniamy się do tworzenia zdrowszego i bardziej świadomego społeczeństwa.

Bibliografia

Krajewski-Siuda, K., & Żyśko, S. (2023). Męska depresja. Jak rozbić pancerz. Mando.

Kępiński, A. (2014). Melancholia. Wydawnictwo Literackie.

Yalom, I. (2014). Kat miłości. Opowieści psychoterapeutyczne. Wydawnictwo Czarna Owca. (Pierwsze wydanie polskie: 2006).