Kontrakt terapeutyczny – czym jest i jak wygląda?

Jeśli postawie tezę, że podstawą każdej psychoterapii jest kontrakt, to na pewno wielu z was pomyśli, że przecież na waszej niczego nie podpisywaliście. Nie oznacza to jednak, że go nie zawarliście. W tym tekście postaram się omówić, czym jest kontrakt terapeutyczny, jak może wyglądać i dlaczego klient lub pacjent powinien o nim wiedzieć. 

Czym jest kontrakt terapeutyczny?

Kontakt terapeutyczny jest umową między pacjentem a terapeutą, dotyczącą formalnych aspektów terapii oraz wspólnie określonych celów. Nie musi to być jednak urzędowo spisane pismo. Często omawiany jest ustnie, co jest dopuszczalną praktyką. Zazwyczaj kontrakt jest omawiany po zebraniu wywiadu, czyli w przeciągu pierwszych kilku sesji, ale nie zawsze na pierwszym spotkaniu udaje się określić wszystkie szczegóły.

Najczęstszymi aspektami kontraktu są:

• podsumowanie celów terapii (np. praca nad napadami paniki, regulacją emocji, omówienie wydarzeń traumatycznych),

• określenie czasu i miejsca spotkań (stały dzień tygodnia, godzina lub ruchome terminy),

• ustalenie częstotliwości spotkań (np. raz, dwa razy w tygodniu),

• zakładany czas trwania terapii (w zależności od nurtu psychoterapeutycznego możemy mniej lub dokładniej oszacować ilość tygodni/ miesięcy),

• sformułowanie zasad terapii (warunki uczestnictwa, poufność, forma płatności, odwoływanie spotkań, kontakt i dostępność terapeuty pomiędzy sesjami).

Co mówi kodeks etyki zawodu psychologa?

O kontrakcie pomiędzy psychologiem a pacjentem mówi również Kodeks Etyki Zawodu Psychologa, ustanowiony przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne. Warto zaznaczyć, że niestety Kodeks nie ma mocy prawnej, ponieważ do uchwalonej w 2001 roku ustawy o zawodzie psychologa nie powstały nigdy przepisy wykonawcze (tzw. martwa ustawa). W tym przypadku należy się kierować szczególną ostrożnością oraz warto podkreślić, że osoba korzystająca z psychoterapii ma prawo znać i sprawdzać kompetencje psychologa lub psychoterapeuty (który nie musi mieć dyplomu psychologa).  

Kodeks Polskiego Towarzystwa Psychologicznego tak określa kontrakt, czyli świadomą zgodę: „Psycholog udziela wystarczających informacji dotyczących podejmowanych działań profesjonalnych, w szczególności odnośnie celu kontaktu, form i metod działania, zakresu tajemnicy zawodowej oraz spodziewanych rezultatów. Psycholog upewnia się, że przekazywane przez niego informacje dotyczące celu i charakteru świadczonych usług są zrozumiałe dla odbiorcy”.

Zawarcie kontraktu terapeutycznego stoi po stronie psychoterapeuty, jednak osoby korzystające z psychoterapii również mają prawo do ustalenia jasnych zasad. Brak regulacji prawnych skutkuje pojawianiu się samozwańczych terapeutów, dlatego pacjenci powinni być uważni na zachowania terapeutów. Warto zwracać uwagę na jakość świadczonych usług oraz przestrzeganie kontraktu. 

Czy warto ustalać cele psychoterapii?

W zależności od nurtu psychoterapeutycznego i dynamiki terapii w kontrakcie terapeutycznym ustala się ogólne lub szczegółowe cele terapii. Tak jak do lekarza przychodzimy z konkretną sprawą, np. bólem w kręgosłupie czy uporczywym kaszlem, tak samo do gabinetu psychologa udajemy się z jakimś problemem, będącym konsekwencją zachowań lub sposobu myślenia. Jego szczegółowe określenie jest wspólną decyzją pacjenta i terapeuty, natomiast rolę eksperta od własnego życia przyjmuje pacjent. 

Ważne jest, aby pacjent akceptował cel leczenia, jeśli zobowiązuje się do realizacji psychoterapii. To on będzie musiał podjąć wysiłek związany z procesem psychoterapeutycznym, angażującym emocjonalnie, ale również czasowo i finansowo. Jasne sprecyzowanie celów wpływa na budowanie gotowości i motywacji wewnętrznej do psychoterapii. W trakcie psychoterapii ważne jest, aby weryfikować cele ustalone na początku współpracy. Jeśli celem był np. proces zmiany w obszarze życiowym, który został już dokonany, warto omówić czy dalsza psychoterapia jest zasadna. 

Bibliografia: 

• Popiel Agnieszka, Pragłowska Ewa, „Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka”, Warszawa 2008

• http://www.ptp.org.pl/teksty/NOWY_KODEKS_PTP.pdf [dostęp 09.09.2020]