Ściągnij aplikację mobilną TwójPsycholog na telefon - wiedza w jednym miejscu!
- Biblioteka wiedzy zawsze pod ręką
- Pracuj nad sobą i śledź swoje postępy
- Zarządzaj swoimi wizytami szybko i wygodnie
Wróć do strony głównej bloga
Grudzień to miesiąc, który bywa szczególnie trudny dla osób po stracie. Ktoś, kto przeżył rozstanie, śmierć kogoś bliskiego albo zmaga się z utratą zdrowia, sprawności czy chorobą zagrażającą życiu - będzie odbierał ten czas zupełnie inaczej, niż pozostali. W powszechnym przekonaniu i przekazach medialnych jest to okres, w którym powinna towarzyszyć nam radość i wspólne celebrowanie miłych chwil. Dla tych, którzy aktualnie przechodzą kryzys emocjonalny, jest to jednak czas bolesnej konfrontacji z tym, czego im brakuje i za czym mocno tęsknią.
W tym artykule skupimy się na specyfice przeżywania Świąt w kontekście żałoby po śmierci kogoś bliskiego. Dowiesz się, co warto byłoby uwzględnić przy planowaniu takiego czasu, a także które potrzeby warto byłoby zaopiekować.
Człowiek po stracie odczuwa wiele zmian w obrębie całego swojego funkcjonowania: dotyczy to zarówno sfery ciała, emocji, procesów poznawczych, relacji społecznych, ale także poczucia własnej tożsamości, jak i hierarchii wartości.
Na poziomie emocjonalnym pojawia się mnóstwo intensywnych uczuć, które są opisywane jako wymykające się spod kontroli lub trudne do opanowania. Często osoba, której dotyczy żałoba, obawia się nagłego przypływu rozpaczy, żalu, gniewu, ataku paniki lub innych niezrozumiałych dla siebie stanów, do których może dojść także w obecności innych ludzi. Może to skutkować to skłonnością do izolacji społecznej i poczuciem, że trudno jest zrozumieć samego siebie.
Biologicznie możemy zauważyć, że ciało osoby w żałobie bywa rozregulowane - zmienia się rytm dobowy (bezsenność lub nadmierna senność), mogą występować problemy z apetytem, poczucie przewlekłego zmęczenia, obniżona odporność, czy dolegliwości somatyczne takie jak ból, problemy trawienne lub kardiologiczne.
Na poziomie poznawczym może pojawiać się problem z utrzymaniem uwagi, planowaniem czy organizacją czasu. Prostsze zadania, mogą zajmować znacznie więcej czasu albo stają się zdezorganizowane, co bywa źródłem niepokoju osób bliskich.
Wiele wydarzeń z kalendarza, staje się wyjątkowo trudnym czasem dla człowieka po stracie. Święta, które zwykle kojarzą się ze stałymi rytuałami, poczuciem bezpieczeństwa i bliskości, wspólnym celebrowaniem pięknych chwil - stają się symbolem tego, co już się nie wydarzy i za czym tęsknimy najbardziej. Kontakt z czyjąś nieobecnością bywa dotkliwy i wprowadza ze sobą wiele emocji, które trudno jest wyrażać w sposób akceptowalny dla reszty otoczenia.
Zdarza się, że Święta stają się bolesną konfrontacją z tym, jak według oczekiwań społecznych powinna wyglądać nasza żałoba:
Są osoby, które odmawiają sobie prawa do świętowania, ze względu na poczucie winy, że byłoby to niestosowne i nielojalne wobec zmarłego.
Inni uważają, że trudno byłoby im wytrzymać “pozytywną atmosferę” i udawać, że nic się nie stało, więc wybierają izolację.
Pewna grupa osób chętnie spędziłaby święta z innymi ludźmi, ale obawiają się, że ich aktualny stan pogorszy nastrój wszystkim pozostałym uczestnikom i sprawi im dyskomfort.
Bywają osoby, które w tym czasie potrzebują samotności czy wyciszenia, ale również i takie, które zrobią wszystko, żeby cały czas ktoś był obok.
Osoby po stracie, przechodzą przez proces żałoby w mocno zindywidualizowany sposób. Skoro nie istnieje jedna prawidłowa trasa, trzeba spróbować poznać ich aktualną mapę. Tu podstawą jest dobra komunikacja.
Warto zapytać bliskich, czego w tym czasie od nas potrzebują. Bywa, że trudno uzyskać jednoznaczną odpowiedź. Kiedy dana osoba nie jest w stanie opowiedzieć, co byłoby dla niej przydatne - spróbujmy dowiedzieć się: czego lepiej nie robić. Bywa, że na bazie takich wskazówek, będziemy w stanie oszacować, jak zorganizować odwiedziny albo wspólne świętowanie, tak, żeby było to komfortowe dla osoby po stracie. Warto także dawać takiemu człowiekowi możliwość wyboru i kontroli nad tym, kogo i kiedy chce zobaczyć.
Poniżej znajdziesz krótkie refleksje, na czym warto się skupić przy ustalaniu przebiegu Świąt w towarzystwie osoby, która jest w aktywnej żałobie. Należy jednak mieć w pamięci to, że nie istnieją uniwersalne wskazówki i sposób reagowania powinien być “uszyty” na miarę osoby, której dotyczy aktualna sytuacja.
Najprostszym otwarciem rozmowy mogłoby stać się pytanie: jak Ty się teraz miewasz? - Czy odczuwasz zmęczenie? - Czy bywa, że trudno Ci się skupić i wolisz “nie mieć niczego więcej na głowie”, czy lepiej sobie radzisz, kiedy możesz sobie odwrócić uwagę i warto zaplanować nam jak najwięcej aktywności w tym czasie? - Czy dobrze śpisz? Czy udaje Ci się regenerować po ciężkim dniu? - Czy potrzebujesz towarzystwa, czy spokoju i ciszy? - Czy jest coś, czego się obawiasz w te Święta?
- Czy wolisz, żebyśmy spędzili Święta u Ciebie, tak jak zwykle, czy lepiej by było, żebyśmy zabrali Cię do kogoś innego? - Czy chcesz brać udział w przygotowaniach, czy wolisz, żeby ktoś to przejął? - Czym możesz się zająć, a w czym potrzebujesz pomocy (zakupy, gotowanie, planowanie posiłków, umożliwienie komuś noclegu, opieka nad wnukami)? - Kogo chcesz zobaczyć w te Święta? - Czy wolisz, żebyśmy przyszli wszyscy razem, czy mamy to rozłożyć na różne dni lub godziny? - Czy dekorujemy dom tak jak zwykle, czy robimy to inaczej?
- Wolisz, żebyśmy zachowywali się jak zwykle, czy nieco inaczej? Ma być cicho czy głośno w naszym domu? - Czy wolisz sama mówić, czy żeby ktoś Cię dopytywał? Czy masz tematy, o których chętnie porozmawiasz albo takie, których wolisz uniknąć? - Czy można Cię pytać wprost o trudne sprawy? Czy chcesz, żebyśmy wspominali “Twojego Bliskiego” czy lepiej by było, żeby do niego nie nawiązywać? - Czy masz siłę składać sobie życzenia z pozostałymi osobami, czy wolisz, żebyśmy zrobili to zbiorowo? - Czy jest jakaś osoba, z którą chcesz sobie ustalić sygnał, którego możemy użyć w razie, gdybyś się źle czuła albo potrzebowała odpocząć? - Czy chcesz, żebyśmy powiedzieli coś gościom, tak, żeby lepiej rozumieli Twoją obecną sytuację?
- Czy jest cokolwiek, co mogłoby Ci sprawić przyjemność w czasie tych Świąt? - Czy są jakieś czynności, które przynoszą Ci ulgę lub pomagają się odreagować? - Czy jest jakaś emocja, której się obawiasz, że mogłaby się pojawić podczas Wigilii? - Czy kiedy robi Ci się przykro, uspokaja Cię obecność kogoś, czy możliwość pobycia w samotności? - Czy jest jeszcze coś, co moglibyśmy dla Ciebie zrobić w tym czasie?
- Czy chcesz coś zrobić z myślą o Twojej ukochanej osobie w te Święta? (np. msza, wyjście na cmentarz, telefon do kogoś, kto był dla niego bliski, wspomnienia, napisanie kartki). - Czy chcesz, żeby ktoś Ci w tym towarzyszył, czy potrzebujesz zrobić to w samotności?
Święta mogą stać się czasem, w którym mocniej odczuwa się nieobecność osoby, którą straciliśmy. Może to wyzwolić sporo intensywnych emocji i reakcji, które są na tyle trudne, że wzmagają chęć izolacji od otoczenia albo skłonność do unikania podobnych sytuacji. Podstawą do zaopiekowania się sobą w tym czasie jest otwarta komunikacja z bliskimi i stworzenie krótkiej instrukcji, jakie zachowania mogą być dla nas pomocne, a jakie nie są sprzyjające. Pamiętajmy, że żałoba jest procesem indywidualnym i warto przyznać sobie prawo do tego, żeby przeżyć ją po swojemu. Dobrze podejść do siebie z dużą życzliwością i docenić się za to, że dało się sobie szansę na przetrwanie tego trudnego czasu, na własnych zasadach.
Worden, J. W. (2009). Grief counseling and grief therapy: A handbook for the mental health practitioner (4th ed.). Springer Publishing Company.
Komentarze (0)