Życie z przewlekłym bólem - jak je zaakceptować?

Przewlekły ból nie jest tylko doznaniem fizycznym; to kompleksowy problem, obejmujący różne aspekty życia – emocjonalne, poznawcze i społeczne. Dla wielu cierpiących jest to sytuacja, w której codzienne wyzwania stają się niemal niemożliwe do pokonania, a perspektywa normalnego funkcjonowania wydaje się odległa.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), przewlekły ból dotyczy aż 20% dorosłych na całym świecie (Goldberg & McGee, 2011). W Polsce problem ten jest jeszcze bardziej wyraźny – dotyka 27% społeczeństwa, co przekłada się na istotne konsekwencje zdrowotne, społeczne i ekonomiczne (Dobrogowski et al., 2014). Przytłaczająca liczba osób cierpiących na przewlekły ból sugeruje, że nie możemy ignorować tego problemu.

W dobie postępu medycyny i technologii temat akceptacji bólu wydaje się kontrintuicyjny – dlaczego mielibyśmy zaakceptować ból, skoro nauka stale poszukuje metod jego eliminacji? Jednak w wielu przypadkach akceptacja okazuje się kluczowym krokiem do poprawy jakości życia. Nie chodzi o rezygnację czy poddanie się, ale o zmianę relacji z bólem. Dzięki akceptacji pacjenci mogą skoncentrować się na tym, co dla nich ważne, zamiast walczyć z bólem, którego nie da się całkowicie wyeliminować.

Badania wskazują, że osoby o wyższym poziomie akceptacji mają lepszą jakość życia, mniejsze cierpienie emocjonalne i większą zdolność do angażowania się w codzienne aktywności (Viane et al., 2003).

Jak zaakceptować ból?

Przewlekły ból to zjawisko wielowymiarowe, wpływające nie tylko na ciało, ale także na umysł i relacje społeczne. Czy możemy w pełni zrozumieć, jak głęboko ból przenika wszystkie aspekty życia osoby cierpiącej? Ograniczenia fizyczne to tylko wierzchołek góry lodowej; codzienna walka z bólem może prowadzić do depresji, lęku czy poczucia izolacji. Co więcej, ból, który nieustannie przypomina o swojej obecności, staje się centralnym punktem życia, przesłaniającym osobiste wartości i cele. 

Przewlekły ból prowokuje do prób jego eliminacji, tłumienia lub unikania.  Wielu pacjentów unika aktywności fizycznej, obawiając się zaostrzenia dolegliwości. Wyobraźmy sobie osobę, która z powodu bólu pleców rezygnuje ze spacerów lub ćwiczeń. Na początku może odczuwać pewną ulgę, lecz w dłuższej perspektywie prowadzi to do osłabienia mięśni, pogorszenia kondycji i wzrostu napięcia psychicznego (Smeets et al., 2006). Takie błędne koło unikania i pogarszania się objawów często prowadzi do przekonania, że życie z bólem jest ograniczone wyłącznie do cierpienia.

Właśnie w tym kontekście akceptacja oferuje alternatywę. Wydaje się, że w dobie zaawansowanej medycyny idea akceptowania bólu brzmi paradoksalnie. Czy nie powinniśmy raczej skupić się na jego eliminacji? Jednak badania wskazują, że akceptacja bólu może znacznie poprawić jakość życia pacjentów. Jak zauważają McCracken i Vowles (2006), akceptacja to świadome przyjęcie bólu, jako części doświadczenia życiowego, bez prób jego unikania czy kontrolowania. Taki sposób radzenia sobie pozwala skupić się na tym, co naprawdę ważne i wartościowe, mimo obecności bólu. Osoby przyjmujące postawę akceptacji traktują ból, jako jedną z wielu składowych swojego życia, a nie jego centralny punkt. Taka perspektywa pozwala im przesunąć uwagę na inne, bardziej wartościowe obszary, takie jak relacje z bliskimi, rozwój osobisty czy realizację celów, które nadają życiu sens (McCracken et al., 2004).

Unikanie bólu, choć początkowo może wydawać się skuteczne, prowadzi do ograniczenia możliwości życiowych, izolacji społecznej i pogorszenia zdrowia emocjonalnego. Badania wskazują, że osoby unikające sytuacji mogących wywołać ból często zmniejszają swoją aktywność, co z czasem prowadzi do spadku kondycji fizycznej i psychicznej oraz obniżenia ogólnej satysfakcji z życia (Hayes et al., 1999). 

W przeciwieństwie do tego akceptacja umożliwia osobom z przewlekłym bólem podejmowanie działań zgodnych z ich wartościami, mimo odczuwanego dyskomfortu. Na przykład osoby, które stosują strategie akceptacji, odnotowują lepsze funkcjonowanie społeczne, emocjonalne i fizyczne oraz mniejsze natężenie objawów depresyjnych i lękowych (Viane et al., 2003). Akceptacja nie eliminuje bólu, ale pozwala zmniejszyć jego emocjonalny i poznawczy ciężar, dzięki czemu osoba cierpiąca może lepiej radzić sobie z codziennymi wyzwaniami.

Sam proces akceptacji jest złożony i wymaga świadomej pracy nad zmianą sposobu myślenia oraz reagowania na doświadczenie bólu. Składa się z kilku kluczowych elementów:

• Rezygnacja z walki z bólem: Przyjęcie, że ból jest częścią życia, którą można zaakceptować, nie oznacza poddania się cierpieniu. To decyzja, by nie poświęcać energii na walkę, która nie przynosi rezultatów, a zamiast tego skierować uwagę na działania dające sens i wartość.

• Rozwijanie elastyczności psychologicznej: Akceptacja jest jednym z filarów elastyczności psychologicznej, czyli zdolności do adaptacji w trudnych sytuacjach i angażowania się w działania zgodne z osobistymi wartościami (Hayes et al., 2006). Ta umiejętność pomaga odnaleźć równowagę między odczuwaniem bólu a realizowaniem życiowych celów.

• Praktykowanie uważności (mindfulness): Obserwacja myśli i odczuć bez oceniania pozwala zmniejszyć intensywność reakcji emocjonalnych na ból i lepiej radzić sobie z trudnymi doświadczeniami. Mindfulness rozwija zdolność do bycia obecnym w chwili obecnej, co sprzyja redukcji stresu i poprawie ogólnego samopoczucia (Kabat-Zinn, 1990).

Proces akceptacji może być wspierany różnymi metodami terapeutycznymi, a szczególnie skuteczna okazuje się Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT). ACT, zamiast skupiać się na eliminacji bólu, dostarcza narzędzi do życia w zgodzie z tym, co dla pacjenta jest najważniejsze, nawet jeśli ból pozostaje częścią jego codzienności.

Wpływ akceptacji na codzienne życie z bólem

Czy zdarzyło Ci się czuć, że ból kontroluje Twoje życie, przesłaniając radość z codziennych chwil? Akceptacja bólu może być odpowiedzią, której szukasz. Zamiast skupiać całą energię na walce z cierpieniem, można nauczyć się zmieniać sposób, w jaki się do niego odnosisz. To nie oznacza rezygnacji – wręcz przeciwnie. To krok w kierunku odzyskania kontroli nad swoim życiem.

Badania pokazują, że osoby, które uczą się akceptować ból, doświadczają wielu korzyści. Jak wskazali McCracken i Eccleston (2005), akceptacja pomaga poprawić jakość życia, zmniejszyć emocjonalne cierpienie i angażować się w to, co naprawdę ważne – mimo bólu. Wyobraź sobie, że ból jest jak niesprzyjająca pogoda: możesz zamknąć się w domu, narzekać na deszcz i tracić wszystkie piękne chwile, albo wziąć parasol i ruszyć w drogę!

• Jednym z najważniejszych efektów akceptacji jest ulga w cierpieniu emocjonalnym. Ból fizyczny często niesie ze sobą takie emocje jak smutek, frustracja czy lęk. Kiedy jednak przestaniesz traktować go jak wroga, któremu trzeba się nieustannie opierać, napięcie stopniowo się zmniejsza. 

• Akceptacja bólu jako części codziennego życia pozwala zmniejszyć napięcie wynikające z ciągłej walki z cierpieniem. Jak wskazują Esteve i współpracownicy (2007), osoby praktykujące akceptację doświadczają niższego poziomu depresji oraz wyższego dobrostanu psychicznego. Akceptacja umożliwia też skierowanie uwagi na konstruktywne działania, które przynoszą poczucie spełnienia i satysfakcję, nawet w obliczu trudności. Vowles i inni (2007) podkreślają, że akceptacja działa ochronnie, zapobiegając eskalacji negatywnych emocji w momentach zaostrzenia bólu.

• Akceptacja ma również ogromny wpływ na sposób myślenia. Zamiast postrzegać ból jako przeszkodę nie do pokonania, osoby praktykujące akceptację uczą się widzieć go, jako jeden z wielu elementów życia – istotny, ale nie wszechogarniający. To pozwala na bardziej zrównoważone podejście do codziennych wyzwań. 

• Takie podejście pełni kluczową rolę w zapobieganiu katastrofizowaniu bólu, czyli postrzeganiu go, jako dominującego i destrukcyjnego elementu życia. Morley i współautorzy (2005) zauważają, że osoby akceptujące ból mają większą skłonność do postrzegania go, jako jednego z wielu aspektów swojego życia, a nie jego centrum. Ta zmiana w podejściu poznawczym prowadzi do zmniejszenia intensywności negatywnych reakcji emocjonalnych oraz umożliwia bardziej elastyczne radzenie sobie z wyzwaniami dnia codziennego.

• Warto też wspomnieć o wpływie akceptacji na nasze codzienne aktywności. Osoby, które przyjmują ból jako część życia, częściej angażują się w działania zgodne z ich wartościami – nawet jeśli wiąże się to z pewnym dyskomfortem. Wyobraź sobie kogoś, kto mimo przewlekłego bólu decyduje się wyjść na spacer z bliskimi, zamiast unikać takich sytuacji. Taki wybór przynosi nie tylko satysfakcję, ale także wzmacnia więzi społeczne i poprawia jakość życia. Jak pokazują badania Viane i innych (2004), akceptacja sprzyja lepszemu funkcjonowaniu w pracy i życiu osobistym, redukując przy tym izolację społeczną. Dahl i współpracownicy (2004) zwracają uwagę, że osoby akceptujące ból często podejmują wyzwania związane z realizacją ważnych dla siebie celów i wartości, takich jak rozwój osobisty czy relacje z bliskimi.

• Co ciekawe, nauka pokazuje, że akceptacja może wpływać nawet na nasz mózg. Jensen i współpracownicy (2012) wykazali, że praktykowanie akceptacji zmniejsza aktywność w częściach mózgu odpowiedzialnych za intensywną reakcję emocjonalną na ból. Dzięki temu osoby cierpiące mogą odczuwać mniejsze obciążenie psychiczne i lepiej radzić sobie z codziennymi obowiązkami.

Ale akceptacja to coś więcej niż tylko sposób na radzenie sobie z bólem – to również sposób na budowanie silniejszych relacji. Osoby, które akceptują swoje cierpienie, są bardziej otwarte na rozmowę z bliskimi, co pozwala im uzyskać wsparcie i zrozumienie. A przecież dobrze wiemy, że rozmowa z kimś, kto naprawdę nas słucha, potrafi zdziałać cuda. Badania Kranz i innych (2010) potwierdzają, że wsparcie społeczne pomaga nie tylko radzić sobie z bólem, ale także poprawia nasze ogólne samopoczucie.

Rola terapii akceptacji i zaangażowania (ACT) w leczeniu przewlekłego bólu

Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT) to jedno z najbardziej innowacyjnych podejść w leczeniu przewlekłego bólu, które wykracza poza tradycyjne strategie kontroli bólu i koncentruje się na budowaniu życia zgodnego z wartościami pacjenta. Czy zastanawiałeś się kiedyś, co by się zmieniło, gdybyś przestał walczyć z bólem i zamiast tego nauczył się z nim współistnieć? ACT stawia właśnie na takie podejście, pomagając pacjentom odzyskać poczucie sensu i kontroli nad swoim życiem.

Kluczowym założeniem ACT jest idea, że unikanie bólu, choć naturalne i intuicyjne, w dłuższej perspektywie może nasilać cierpienie. Hayes i współpracownicy (1999) wskazują, że próby całkowitej eliminacji bólu mogą prowadzić do eskalacji negatywnych emocji oraz ograniczenia aktywności życiowej. Wyobraź sobie osobę, która unika spotkań z przyjaciółmi z powodu obawy przed bólem – jej życie staje się coraz bardziej ograniczone, a poczucie izolacji tylko potęguje cierpienie. ACT proponuje alternatywę: zamiast koncentrować się na bólu, pacjenci uczą się akceptować trudne doświadczenia i kierować uwagę na działania, które mają dla nich wartość i nad którymi mogą mieć kontrolę.

Podstawy ACT wywodzą się z teorii ram relacyjnych (Relational Frame Theory, RFT), która bada, jak język i procesy poznawcze wpływają na nasze zachowanie. RFT pokazuje, że nie sam ból jest problemem, ale sposób, w jaki na niego reagujemy. Negatywne myśli, np.„Nie mogę z tym żyć” lub „Mój ból uniemożliwia mi cokolwiek” często prowadzą do błędnego koła cierpienia i unikania działań, które mogłyby przynieść satysfakcję (Dahl et al., 2009). ACT oferuje pacjentom narzędzia do przerwania tego cyklu, ucząc ich akceptacji bólu i koncentracji na realizacji celów życiowych.

ACT opiera się na sześciu kluczowych procesach, które pomagają rozwijać elastyczność psychologiczną – zdolność do przystosowywania się do trudności i działania zgodnie z własnymi wartościami (Hayes et al., 2006).

1. Akceptacja To świadome przyjęcie trudnych doświadczeń, takich jak ból, bez prób ich unikania czy kontrolowania. Wyobraź sobie, że zamiast tracić energię na walkę z czymś, czego nie możesz zmienić, akceptujesz to jako część swojego życia i skupiasz się na tym, co możesz zrobić. McCracken i Vowles (2006) wskazują, że akceptacja pozwala pacjentom przekierować uwagę z bólu na działania zgodne z ich wartościami, co znacząco poprawia jakość życia.

2. Defuzja poznawcza Ten proces uczy pacjentów dystansowania się od swoich myśli, aby nie traktowali ich jako obiektywnych prawd. Na przykład myśl „Nie mogę nic zrobić przez mój ból” może być zauważona jako zwykły produkt umysłu, który nie musi dyktować działań. Dzięki temu pacjenci zyskują większą wolność w podejmowaniu decyzji.

3. Bycie obecnym Skupienie uwagi na chwili obecnej pozwala pacjentom w pełni doświadczać życia, mimo obecności bólu. Uważność (mindfulness) jest tutaj kluczowym narzędziem, pomagającym obserwować myśli, emocje i odczucia fizyczne bez ich oceniania. Jak wskazuje Kabat-Zinn (1990), praktyka uważności pomaga redukować stres i poprawiać samopoczucie, co jest szczególnie ważne dla osób z przewlekłym bólem.

4. Poczucie ‘ja’ jako kontekstu Pacjenci uczą się postrzegać siebie jako coś więcej niż tylko swoje myśli czy doświadczenia bólowe. Zmiana perspektywy pozwala im odkryć, że są czymś więcej niż swoim cierpieniem, co daje większe poczucie kontroli nad życiem.

5. Wyjaśnianie wartości ACT kładzie duży nacisk na pomoc pacjentom w identyfikacji ich wartości, takich jak relacje, praca, rozwój osobisty czy pasje. Dzięki temu pacjenci mogą lepiej zrozumieć, co nadaje ich życiu sens, nawet w obliczu bólu. Jak podkreślają Hayes i współpracownicy (2006), działania zgodne z wartościami pomagają pacjentom odzyskać poczucie celu i kontroli.

6. Zaangażowanie w działania zgodne z wartościami Ostatnim elementem jest wprowadzenie konkretnych działań, które są zgodne z wartościami pacjenta. Wyobraź sobie, że ktoś, kto od dawna unika aktywności fizycznej z powodu bólu, decyduje się na krótkie spacery z bliskimi, bo chce być bardziej obecny w ich życiu. Taka zmiana przynosi nie tylko satysfakcję, ale także poprawia jakość życia.

ACT to nie tylko technika terapeutyczna, ale również sposób myślenia, który można stosować w różnych kontekstach klinicznych. Terapeuci pracujący z ACT często wykorzystują uważność, ćwiczenia refleksyjne oraz narzędzia pomagające pacjentom zidentyfikować ich wartości. Dzięki temu terapia staje się bardziej spersonalizowana i dopasowana do indywidualnych potrzeb pacjenta. 

Wyobraź sobie, że przestajesz postrzegać ból, jako nieprzejednanego wroga. ACT uczy, że ból, choć trudny, może stać się częścią życia, którą da się zaakceptować. To nie oznacza rezygnacji z leczenia, ale raczej redukcję cierpienia emocjonalnego, które często towarzyszy przewlekłemu bólowi. Badania McCrackena i współpracowników (2013) pokazują, że pacjenci, którzy akceptują ból, lepiej radzą sobie z emocjonalnymi wyzwaniami, jakie niesie.

Wiele osób z przewlekłym bólem rezygnuje z działań, które mogą nasilać dolegliwości. Niestety, takie unikanie prowadzi do izolacji społecznej i ograniczenia życia. ACT zachęca do stopniowego angażowania się w aktywności, które mają dla pacjentów wartość. Na przykład osoba, która unika spotkań z bliskimi z powodu bólu, może nauczyć się, jak mimo dyskomfortu uczestniczyć w ważnych wydarzeniach. Vowles i inni (2014) wykazali, że takie podejście poprawia zarówno funkcjonowanie fizyczne, jak i emocjonalne pacjentów. 

Elastyczność psychologiczna to zdolność do przystosowywania się do zmieniających się okoliczności, nawet tych trudnych. Terapia akceptacji i zaangażowania pomaga pacjentom uczyć się adaptacyjnych sposobów radzenia sobie z bólem, które pozwalają im lepiej dostosowywać się do wyzwań życia codziennego.

Dodatkowo, to podejście pomaga pacjentom odkryć, co jest dla nich najważniejsze, nawet w obliczu bólu. Wyobraź sobie osobę, która zawsze ceniła rodzinę, ale unika kontaktów z bliskimi, bo obawia się, że ból i problemy zdrowotne utrudnią jej bycie obecnym.

ACT została szeroko przebadana pod kątem skuteczności w leczeniu przewlekłego bólu. Metaanaliza Veehof i współpracowników (2016) wykazała, że terapia ta znacząco redukuje objawy depresji i lęku, poprawia funkcjonowanie fizyczne i zwiększa ogólną jakość życia pacjentów. Co ciekawe, badania Wetherella i współautorów (2011) pokazały, że ACT jest bardziej skuteczna niż tradycyjna terapia poznawczo-behawioralna (CBT) w poprawie jakości życia starszych pacjentów z przewlekłym bólem.

Choć ACT wykazuje wysoką skuteczność, jej wdrażanie niesie pewne wyzwania:

• Opór wobec akceptacji bólu: Niektórzy pacjenci mogą uznawać akceptację za równoznaczną z rezygnacją z walki o zdrowie. W takich przypadkach kluczowa jest edukacja. Thorn i współpracownicy (2011) podkreślają, że wyjaśnienie pacjentom, iż akceptacja oznacza zmianę relacji z bólem, a nie poddanie się, jest podstawą skutecznego wdrożenia terapii.

• Kwalifikacje terapeutów: Prowadzenie ACT wymaga specjalistycznego szkolenia i doświadczenia. Niedobór wykwalifikowanych terapeutów może ograniczać dostępność tej formy leczenia (Öst, 2014).

• Interdyscyplinarne podejście: ACT powinna być częścią kompleksowego planu leczenia, który uwzględnia także interwencje medyczne i fizjoterapeutyczne. Koordynacja działań między różnymi specjalistami bywa wyzwaniem (McCracken & Morley, 2014).

ACT wyróżnia się możliwością dostosowania do indywidualnych potrzeb pacjenta. Może być prowadzona indywidualnie, grupowo, a nawet online. Jak wykazali Buhrman i współpracownicy (2013), internetowe programy ACT są skuteczne w redukcji objawów przewlekłego bólu i jednocześnie bardziej dostępne dla pacjentów, którzy nie mogą regularnie uczestniczyć w sesjach terapeutycznych.

ACT oferuje unikalne podejście dla pacjentów, którzy zmagają się z bólem i oporem wobec jego akceptacji. Dzięki naciskowi na edukację i stopniowe wprowadzanie koncepcji akceptacji, pacjenci mogą nauczyć się dostrzegać korzyści płynące z tego podejścia. Wyobraź sobie życie, w którym ból nie determinuje już każdej decyzji – to właśnie cel ACT.

Jak akceptacja zmienia praktykę kliniczną w leczeniu przewlekłego bólu?

Leczenie przewlekłego bólu to jedno z największych wyzwań w praktyce klinicznej – nie tylko dla pacjentów, ale także dla terapeutów i całego zespołu medycznego. Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT) wprowadza zupełnie nową perspektywę – skupienie się na relacji pacjenta z bólem i działaniach zgodnych z jego wartościami. Tradycyjne podejście do leczenia bólu często koncentruje się na całkowitym usunięciu cierpienia. Niestety, w wielu przypadkach przewlekły ból nie ustępuje, co prowadzi do frustracji zarówno u pacjentów, jak i terapeutów. 

ACT proponuje inne rozwiązanie: zamiast walczyć z bólem, można nauczyć się z nim współistnieć. Wyobraź sobie pacjenta, który całe życie wierzył, że jedynie eliminacja bólu przyniesie mu ulgę. Dla niego zmiana perspektywy może być trudna, ale gdy zacznie dostrzegać, że akceptacja pozwala odzyskać kontrolę nad życiem, pojawia się nadzieja. Badania Thorn i współpracowników (2011) pokazują, że edukacja pacjentów na temat akceptacji jest kluczowa – to proces, który wymaga czasu, ale przynosi trwałe efekty.

Często pacjenci mylą akceptację z rezygnacją. Jednak terapeuci powinni jasno wyjaśnić, że akceptacja to aktywny proces, który pozwala skierować uwagę na to, co przynosi wartość i sens, zamiast skupiać się na nieustannej walce z bólem. Przykładem mogą być warsztaty grupowe, sesje indywidualne czy materiały edukacyjne, które wyjaśniają koncepcję akceptacji w prosty i przystępny sposób. Dahl i Lundgren (2006) podkreślają, że zrozumienie idei akceptacji zwiększa zaangażowanie pacjentów w terapię i pomaga im lepiej radzić sobie z trudnościami.

Jednym z praktycznych elementów wspierających akceptację jest uważność (mindfulness). Regularne ćwiczenia uważności pomagają pacjentom zauważać swoje myśli i emocje bez ich oceniania. Jak zmienia się życie osoby, która zamiast automatycznie unikać bólu, zaczyna go obserwować z ciekawością i bez lęku? To właśnie uważność – technika, która wspiera elastyczność psychologiczną i pozwala pacjentowi być w pełni obecnym w danej chwili. Badania McCrackena i współpracowników (2013) wskazują, że regularna praktyka uważności poprawia zdolność radzenia sobie z bólem i podnosi jakość życia. Terapeuci mogą wprowadzać te techniki na sesjach oraz zachęcać pacjentów do ich stosowania w codziennym życiu.

Każdy pacjent ma coś, co jest dla niego naprawdę ważne – rodzina, praca, pasje czy rozwój osobisty. Terapia ACT pomaga pacjentom zidentyfikować te wartości i wykorzystać je jako motywację do działania, nawet w obliczu bólu. Wyobraź sobie osobę, która mimo cierpienia podejmuje decyzję o spędzeniu więcej czasu z rodziną czy powrocie do ulubionego hobby. 

To właśnie działania zgodne z wartościami nadają życiu kierunek i pomagają odzyskać poczucie sensu. Hayes i współpracownicy (2006) podkreślają, że takie podejście pozwala pacjentom nie tylko lepiej radzić sobie z bólem, ale także czerpać satysfakcję z życia. Każdy pacjent jest inny, dlatego terapeuci muszą dostosowywać swoje podejście do indywidualnych potrzeb i tempa, w jakim pacjent jest gotów wprowadzać zmiany. Niektórzy pacjenci mogą potrzebować więcej czasu, by zaakceptować ideę akceptacji. Kluczowe jest tutaj budowanie wspierającej relacji terapeutycznej, która sprzyja zaangażowaniu pacjenta w proces leczenia. Empatia i cierpliwość to fundamenty skutecznej terapii.

Współpraca między specjalistami, takimi jak lekarze, psycholodzy, fizjoterapeuci czy dietetycy, może znacząco zwiększyć skuteczność terapii przewlekłego bólu. Holistyczne podejście uwzględniające zarówno interwencje medyczne, jak i psychologiczne pozwala lepiej dostosować leczenie do potrzeb pacjenta. Dodatkowo, nowe technologie, takie jak aplikacje mobilne czy platformy internetowe, umożliwiają pacjentom korzystanie z narzędzi ACT w domu. Buhrman i współpracownicy (2013) wskazują, że takie rozwiązania są szczególnie pomocne dla osób, które mają ograniczony dostęp do specjalistycznych usług. 

Wprowadzenie akceptacji do praktyki klinicznej to nie tylko zmiana podejścia – to szansa na poprawę jakości życia osób zmagających się z przewlekłym bólem. To proces, który wymaga zaangażowania zarówno ze strony pacjentów, jak i terapeutów, ale efekty mogą być trwałe i głębokie. Akceptacja pozwala pacjentom odzyskać to, co w ich życiu najważniejsze – poczucie sensu, relacje z bliskimi i radość z codziennych chwil.

Bibliografia:

Buhrman, M., Fredriksson, A., Edström, G., Shafiei, D., Tønne, U., Hursti, T., ... & Andersson, G. (2013). Guided internet-delivered cognitive behavioural therapy for chronic pain patients who have residual symptoms after rehabilitation treatment: Randomized controlled trial. European Journal of Pain, 17(5), 753–765. 

Buhrman, M., Gordh, E., & Andersson, G. (2016). Internet interventions for chronic pain including headache: A systematic review. Internet Interventions, 4, 17–34.

Dahl, J., Wilson, K. G., & Nilsson, A. (2004). Acceptance and commitment therapy and the treatment of persons at risk for long-term disability resulting from stress and pain symptoms: A preliminary randomized trial. Behavior Therapy, 35(4), 785–801. 

Dahl, J., & Lundgren, T. (2006). Acceptance and Commitment Therapy (ACT) in the treatment of chronic pain. In R. A. Baer (Ed.), Mindfulness-Based Treatment Approaches (pp. 285–306). Academic Press.

Dobrogowski, J., Wordliczek, J., & Bulikowska, K. (2014). Przewlekły ból – problem medyczny, ekonomiczny i społeczny. Medycyna Paliatywna, 6(1), 1–7.

Esteve, R., Ramírez-Maestre, C., & López-Martínez, A. E. (2007). Adjustment to chronic pain: The role of pain acceptance, coping strategies, and pain-related cognitions. Annals of Behavioral Medicine, 33(2), 179–188. 

Goldberg, D. S., & McGee, S. J. (2011). Pain as a global public health priority. BMC Public Health, 11, 770. 

Hayes, S. C., Barnes-Holmes, D., & Roche, B. (2001). Relational Frame Theory: A Post-Skinnerian Account of Human Language and Cognition. Springer.

Hayes, S. C., Follette, V. M., & Linehan, M. M. (1999). Mindfulness and Acceptance: Expanding the Cognitive-Behavioral Tradition. Guilford Press.

Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A., & Lillis, J. (2006). Acceptance and Commitment Therapy: Model, processes and outcomes. Behaviour Research and Therapy, 44(1), 1–25. 

Hayes, S. C., Strosahl, K. D., & Wilson, K. G. (1999). Acceptance and Commitment Therapy: An Experiential Approach to Behavior Change. Guilford Press.

Hughes, L. S., Clark, J., Colclough, J. A., Dale, E., & McMillan, D. (2017). Acceptance and Commitment Therapy (ACT) for chronic pain: A systematic review and meta-analyses. The Clinical Journal of Pain, 33(6), 552–568. 

Kabat-Zinn, J. (1990). Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body and Mind to Face Stress, Pain, and Illness. Delta.

McCracken, L. M., & Eccleston, C. (2005). A prospective study of acceptance of pain and patient functioning with chronic pain. Pain, 118(1–2), 164–169. 

McCracken, L. M., & Vowles, K. E. (2006). Acceptance of chronic pain: Current status and future directions. Pain, 121(1–2), 1–4. 

McCracken, L. M., Vowles, K. E., & Gauntlett-Gilbert, J. (2013). A prospective investigation of acceptance and control-oriented coping with chronic pain. Journal of Behavioral Medicine, 36(4), 441–450. 

Öst, L. G. (2014). The efficacy of Acceptance and Commitment Therapy: An updated systematic review and meta-analysis. Behaviour Research and Therapy, 61, 105–121. 

Smith, B. H., Torrance, N., & Smith, W. C. (2017). Chronic pain: Epidemiology and public health. British Journal of Anaesthesia, 119(2), 273–277. 

Thorn, B. E., Crosby, L. R., & Messinger, H. B. (2007). Acceptance of pain: Concepts and implications. Pain, 127(1–2), 73–74. 

Turk, D. C., & Okifuji, A. (2002). Psychological factors in chronic pain: Evolution and revolution. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70(3), 678–690.

Viane, I., Crombez, G., Eccleston, C., Devulder, J., & De Corte, W. (2003). Acceptance of pain is an independent predictor of mental well-being in patients with chronic pain: Empirical evidence and reappraisal. Pain, 106(1–2), 65–72. 

Vowles, K. E., & McCracken, L. M. (2008). Acceptance and values-based action in chronic pain: A study of treatment effectiveness and process. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 76(3), 397–407.