Leczenie przeciwnowotworowe jest prawie zawsze spersonalizowane i często złożone z kilku metod leczenia. Czasami niezbędna jest wręcz prehabilitacja – przygotowanie merytoryczne oraz prozdrowotne przed rozpoczęciem leczenia właściwego.

Po zakończeniu leczenia może się okazać, że konieczna jest rehabilitacja fizjoterapeutyczna oraz, prawie zawsze, rehabilitacja psychospołeczna - przystosowanie się do życia po leczeniu. Przy tak złożonym procesie leczenia każda interwencja, która może wesprzeć proces leczenia – wyzdrowienia- jest cenna. 

Zrozumienie działania wyrobów farmaceutycznych

W sposób naturalny przy tak dużej ilości proponowanych interwencji medycznych, może pojawić się lęk przed nieznanym, nieoczywistym dla nas działaniem leku czy innego wyrobu farmaceutycznego. Zachęcam jednak, żeby spróbować zrozumieć jak dany lek może nam pomóc w leczeniu. Czasami wystarczy rozmowa z lekarzem, dużo więcej możemy też dowiedzieć się od specjalistów w dziedzinie działania leków – farmaceutów, których wiedza bywa zdecydowanie niedoceniana. 

Zachęcam też do zapoznania się ze znaczeniem nazewnictwa wyrobów farmaceutycznych, możemy się bowiem spotkać w trakcie leczenia (oraz w aptece) nie tylko z lekami, ale chociażby suplementami diety czy dietetycznym środkiem spożywczym specjalnego przeznaczenia medycznego.

• Lek – inaczej lekarstwo, produkt leczniczy, który zawiera substancję (lub kombinację kilku) posiadającą właściwości lecznicze lub zapobiegające chorobom. Firmy farmaceutyczne wprowadzając jakikolwiek lek na rynek muszą udowodnić, że jest on skuteczny i bezpieczny dla pacjentów. W przypadku nowych substancji leczniczych poprzedzone jest to często długoletnimi i złożonymi badaniami.

• Suplement diety – to w sumie jedna z grup żywności - produkty, które zawierają skoncentrowane ilości witamin lub składników mineralnych lub innych substancji, które wykazują efekt odżywczy lub inny fizjologiczny.

• Dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego – to produkty żywnościowe specjalnie przetworzone lub przygotowane i przeznaczenia do żywienia dietetycznego pod nadzorem lekarza

Podsumowując główne różnice: leki zawierają substancję lub mieszaninę substancji cechującą się właściwościami zapobiegania chorobom, bądź ich leczenia, natomiast suplementy to środki spożywcze, których stosowanie zaleca się w celu uzupełnienia codziennej diety w składniki odżywcze przy ewentualnych niedoborach.

Lęk przed stosowaniem leków 

Niektórzy są sceptyczni wobec stosowania leków albo nie lubią ich formy, natomiast w skrajnej formie może być to objawem farmakofobii – irracjonalnego lęku przed konsumpcją i stosowaniem jakichkolwiek leków. 

Pośród objawów wymienia się najczęściej: wzmożone bicie serca (tachykardia), hiperwentylacja, zimne i obfite pocenie się, drżenie, uczucie dyskomfortu w żołądku i jelitach. Mogą się ona pojawić na samą myśl o leku lub przepisywaniu ich przez lekarza. Lęk ten może się niestety uogólnić i podobne objawy fizjologiczne możemy zaobserwować wtedy u siebie nie tylko w bezpośrednim kontakcie z tabletkami, ale również z wizytą w aptece, poradni, szpitalu, rozmowie z lekarzem lub farmaceutą. Istnieje zatem ryzyko, że rozwinięta farmakofobia może mieć istotny wpływ na nasze leczenie i zdrowie. 

W pewnym badaniu zaobserwowano korelację (współwystępowanie) między farmakofobią a niestosowaniem się do zaleceń lekarskich (Gazerani, 2017; Christudas i in., 2016). Co więcej w tym samym badaniu zaobserwowano, że osoby odczuwające silny lęk przed farmakoterapią statystycznie częściej wyrażają swoją nieufność wobec ekspertów oraz wierzą w teorie spiskowe (zwłaszcza związane z branżą farmaceutyczną).

Obniżanie lęku przed farmakoterapią - co zrobić?

W jaki sposób można zmniejszyć lęk przed stosowaniem wyrobów medycznych?

1. Zmień metodę dawkowania/ formę leczenia. U wielu pacjentów z farmakofobią lęk może być związany z formą (tabletka, płyn, żel) bardziej niż z samą substancją czy dawką. Niektórzy mają problemy z połykaniem tabletek, ale dobrze sobie radzą, gdy podaje się je we wstrzyknięciach domięśniowych. Nawet strach przed zadławieniem się lekami może wystarczyć, aby zniechęcić niektórych pacjentów do kontynuowania leczenia. 

2. Porozmawiaj z lekarzem o leku i lepiej poznaj jego działanie. 

3. Zastanów się, kiedy pojawiły się pierwsze objawy farmakofobii. Najczęściej rozwija się ona na tle trudnych doświadczeń z lekami i leczeniem w przeszłości lub historiach bliskich osób. Mogło być to związane z reakcjami alergicznymi lub nieskutecznością leczenia. Spróbuj odtworzyć historię rozwoju tej trudności i zgłoś się do specjalisty psychologii klinicznej, psychologa, psychoonkologa lub psychoterapeuty.

4. Przyjmij pierwszą dawkę leku przy lekarzu, farmaceucie lub pielęgniarzu. Wielu pacjentów odczuwających lęk przed lekami obawia się trudnych/nieprzyjemnych skutków ubocznych zaraz po spożyciu. Osoba ze skrajną farmakofobią może odczuwać strach, nawet jeśli w domu jest obecny telefon lub inny mieszkaniec, który ją monitoruje. 

5. Rozważ psychoterapię. W przypadku niefarmakologicznego leczenia fobii prostych bardzo skuteczna i potwierdzona naukowo jest psychoterapia w nurcie poznawczo—behawioralnym lub dialektyczna terapia behawioralna. Pierwszy nurt skupia się na analizie zależności między naszymi myślami, zachowaniem, emocjami a reakcjami fizjologicznymi w ciele. To praca nad treścią myśli na temat leków, ale również stopniowa konfrontacja i nauka radzenia sobie z lękiem. Drugi nurt uczy uważności  i radzenia sobie z niepokojem w danej chwili.

6. Rozważ terapię ekspozycyjną. Ta forma terapii, podobnie jak obie wyżej wymienione, skupiają się na strachu z terapeutą u boku, który pomoże przepracować negatywne emocje.

Proponuję zacząć jednak od kontaktu z lekarzem prowadzącym w celu ustalenia formy działania danego leku i jego możliwych skutków ubocznych. 

Warto skonsultować wszystkie przyjmowane/stosowane wyroby farmaceutyczne z lekarzem lub farmaceutą. Jeżeli okaże się, że lęk ten jest silny a przyjmowanie niezbędnego leczenia niemożliwe – wtedy warto skonsultować się z psychologiem lub psychoterapeutą. Pomocna może być konsultacja z lekarzem psychiatrą w celu wprowadzenia potencjalnego leczenia przeciwlękowego w innej formie niż tej, która wzbudza lęk. 

Lęk jest emocją, którą można zmniejszyć przez lepsze poznanie i zrozumienie jego źródła, zachęcam do kontaktu z różnymi specjalistami w celu redukcji lęku.

Bibliografia:

Burt’s. (2023, December 9). 5 ways to manage your pharmacophobia - burt’s pharmacy. Burt’s Rx. https://burtsrx.com/5-ways-manage-pharmacophobia/#:~:text=5%20Ways%20to%20Manage%20Your%20Pharmacophobia%201%20Define,attempts%3F%20...%205%20Change%20Your%20Dosing%20Method%20 

Managing the fear of side effects caused by cancer treatment. Cancer.Net. (2021, December 17). https://www.cancer.net/coping-with-cancer/managing-emotions/managing-fear-side-effects-caused-cancer-treatment 

Petelinšek, A., & Lauri Korajlija, A. (2020). Predictors of pharmacophobia. Health Psychology Research, 8(1). https://doi.org/10.4081/hpr.2020.8853 

Pharmacophobia. Tranceform Psychology. (2024, March 7). https://www.tranceformpsychology.com/phobias/pharmacophobia.html