Wskazania do diagnozy i działania terapeutyczne w warunkach szpitalnych

W jakich sytuacjach należy udać się na oddział szpitalny ?

Na oddział szpitalny, w celu konsultacji, diagnostyki czy/ lub działań terapeutycznych kierowane są przez psychologa osoby, które wykazują symptomy bezpośrednio zagrażające jej życiu lub zdrowiu albo osobom wskazanym przez pacjenta. Co to dokładnie oznacza? Jeśli dana osoba informuje, np. o zamiarach i konkretnych planach dokonania samobójstwa, psycholog, niezależnie od miejsca wykonywania swoich obowiązków, ma prawo wezwać karetkę pogotowia psychiatrycznego w celu przekazania pacjenta do dalszej diagnostyki i pomocy. Dzieje się tak, gdyż odczuwany plan z konkretnym zamiarem, a często także z wizualizacją celu, jest z  dużym prawdopodobieństwem tym, co faktycznie dana osoba może uczynić. Występują zaburzenia psychiczne, podczas trwania których dana osoba prezentuje przekonanie, iż jej jakiekolwiek wsparcie nie jest potrzebne, pomimo że informacje, które przekazuje osobom z otoczenia są nierealistyczne. Jeśli wszelaka racjonalizacja przez otoczenie nie przynosi rezultatów, najlepszą sytuacją, jaką mogą zrobić najbliżsi jest przekazanie takiej osoby na oddział, gdzie będzie można przeprowadzić obserwację pacjenta podczas trwania doby, zdiagnozować i na podstawie wszystkich zebranych informacji, dobrać efektywne metody i techniki leczenia oraz zabezpieczenie farmakologiczne. Żaden człowiek nie ma obowiązku wiedzieć czy konkretne zachowanie danej osoby świadczy o tym, że ta dana osoba może zrobić coś sobie lub komuś z  otoczenia, ale może wezwać specjalistyczną pomoc. Osoba, która wierzy w swój sposób interpretacji rzeczywistości, że jej ktoś zagraża, np. osoby w jadącym samochodzie, także może targnąć się na swoje życie w wyniku interpretowanego przez nią przerażenia, że ktoś jej zaszkodzi. Tak samo osoba, która odczuwa psychiczny ból wewnętrzny, z którym nie jest w stanie sobie poradzić, także może dokonać samobójstwa. 

Zgłoś się wcześnie !

Zgłaszając się do specjalisty wcześnie, z dużym prawdopodobieństwem, dany człowiek nie prezentuje jeszcze całego spectrum objawów chorobowych, można zapobiegać rozwojowi danej choroby oraz proces leczenia najprawdopodobniej będzie krótszy. Ponadto, tacy prowadzący specjaliści pracują niejednokrotnie w sieci wsparcia, czyli np. psycholog współpracuje z psychiatrą, neurologiem i lekarzem internistą, dlatego mogą przekierować też danego pacjenta w obecności członka rodziny czy znajomych, a dokładnie osób upoważnionych przez pacjenta, do konkretnego miejsca pomocowego, zgodnie z posiadaną wiedzą oraz stanem pacjenta. Z doświadczenia psychologicznego wiem, iż pacjenci upoważniają osoby, w obecności których dobrze się czują, którym w ufają, więc też, z którą chętniej się przeniosą do odpowiedniego miejsca.

Objawy oraz konsultacja 

Na pewno wskazaniem do konsultacji czy diagnostyki, czy (w zależności od potrzeb) działań terapeutycznych szpitalnych, są osoby, które przebywają na oddziałach psychiatrycznych, bo  wtedy lekarz prowadzący wraz z innymi specjalistami zespołowo zajmuje się działaniami w celu poprawy funkcjonowania pacjenta. Każdy pacjent, który zostaje zgłoszony do szpitala czy też przywieziony przez zespół pogotowia ratunkowego, przechodzi w warunkach szpitalnych konsultację specjalistyczną weryfikującą w sposób ostateczny na dany moment czy dany pacjent wymaga hospitalizacji, czy też nie.

Na pewno w celach dalszego rozpatrzenia potrzeby hospitalizacji zgłasza się osoby, gdy nie jesteśmy pewni czy emocje danego człowieka, myśli, reakcje, czy sposób postępowania nie zagrażają w sposób bezpośredni danej osobie pod kątem jej zdrowia i życia. Dlatego mamy prawo, a nawet obowiązek wezwać pogotowie ratunkowe do danej osoby także, gdy dana osoba jest agresywna, a jej zachowania są nieprzewidywalne. Możemy też w takim przypadku zadzwonić na policję, gdyż służby ze sobą współpracują, zwłaszcza teraz gdy  funkcjonuje nr 112. Taka osoba agresywna, ponadto, może być po przyjęciu środków odurzających, być może też nie znając ich pochodzenia czy składu chemicznego, a zakres świadomości jej jest ograniczony, dlatego informacje z zewnątrz nie są właściwie odbierane. Mamy prawo wezwać w dodatku pogotowie, gdy doszło do zaostrzenia choroby psychicznej, a dodatkowo zaostrzenia, którego wcześniej nie obserwowaliśmy. Osoby, które wykazują pogłębione omamy czy/i urojenia, ryzykowne zachowania, głęboko obniżony nastrój, dychotomiczne zachowania, np. występuje aktualnie odmawianie przyjmowania jakichkolwiek napojów, czy posiłków, mogą być osobami, których postępowanie może być niebezpieczne dla siebie i dla innych. Urojenie może być także jednym z objawów choroby psychicznej, więc bardzo często potrzebna jest pogłębiona diagnostyka i wizyta u  lekarza psychiatry. Na pewno, w celach dalszego rozpatrzenia potrzeby hospitalizacji, zgłasza się osoby, które w swoich przedstawianych planach zagrażają sobie, osoby po niedokonanych samobójstwach czy grożące, że je dokonają. Dodatkowo konsultacji psychiatrycznej, w celu podjęcia decyzji o hospitalizacji, podlegają osoby, które nie przyjmując zaleconych przez lekarza psychiatrę leków, o wiele gorzej funkcjonują..

Działania lecznicze oraz proces diagnostyki

Wsparcie psychologiczne czy psychoedukacja są często bardzo pomocne, aby określić kierunek potrzebnych specjalistycznych działań. Choć stereotypów i mitów można by wiele przywoływać, to faktem jest, iż psycholodzy, psychoterapeuci i psychiatrzy pomagają. Jeśli źle się czujemy i potrzebujemy leczenia, to nie zawsze hospitalizacja jest wymagana. Podczas szczerej, otwartej współpracy ze specjalistą można określić efektywny zakres koniecznego wsparcia, który nie zawsze okazuje się hospitalizacją. Psycholog patrzy na pacjenta holistycznie, niejednokrotnie dokonując szczegółowej diagnostyki psychologicznej, ułatwiającej lekarzowi podjęcie ostatecznej diagnozy, korzystając z wywiadu, rozmowy, skali, inwentarzy, testów. Dzieje się to przez posiadanie wiedzy zawodowej, znajomości metod i  technik oddziaływania, które konkretny specjalista może przedstawić pacjentowi, proponowanych ćwiczeń, w czasie których pacjent może lepiej zrozumieć sam siebie i swoje postępowanie, co mu pomaga, a co utrudnia funkcjonowanie, co zrobić, aby zmniejszać ilość nawrotów choroby itd. Natomiast jest to pewien proces, a każdy proces wymaga czasu. Dlatego są przypadki, że dana osoba, w chwili obecnej, na wysokim (obserwacyjnie) poziomie nieprawidłowo funkcjonuje i na proces, np.  w  gabinecie czy w poradni zdrowia psychicznego, po prostu nie ma czasu i dlatego dobór odpowiedniego działania może odbyć się wyłącznie w  warunkach szpitalnych.

Faktem jest, iż psycholog nie wystawia skierowań, ale może przekazać pacjentowi i/lub upoważnionej innej osobie informację o potrzebie przeprowadzenia konsultacji, diagnostyki specjalistycznej u lekarza psychiatry i określić obserwowany kierunek, np. w kierunku zaburzeń depresyjnych. Można też wydać na prośbę pacjenta opinię psychologiczną wraz z opisem wynikającym z uzyskanych testów psychologicznych, z  uwzględnieniem wszystkich zaleceń od psychologa.

W celu podjęcia skutecznych działań, zawsze potrzebna jest diagnoza, czyli proces diagnostyki, czyli diagnoza problemu, którą należy zawsze podjąć, oczywiście po działaniach np.  interwencyjnych, bo trudno byłoby podczas wykonywanych działań interwencyjnych dokonywać procesu diagnostyki. W procesie diagnostycznym dobiera się odpowiednie narzędzia, a  niejedne narzędzia diagnostyczne znajdują się właśnie w szpitalu. Diagnoza psychologiczna pozwala też na określenie problemu i trudności współwystępujących, stawianie hipotez i  poszukiwanie argumentów ich potwierdzających, w połączeniu ze znajomością symptomów. Wśród psychologów wyróżnia się także psychologów klinicznych, których wiedza jest jeszcze bardziej związana z wiedzą medyczną i tacy też psycholodzy niejednokrotnie pracują właśnie w szpitalu. W momencie, gdy sytuacja wymaga podjęcia szybkich działań, to właśnie w  warunkach szpitalnych, może okazać się, że jednocześnie dany pacjent ma dostęp do wsparcia psychologicznego i psychiatrycznego w jednym miejscu.

Znane są też przypadki, podczas których pacjent zostaje przyjęty na zupełnie inny oddział niż psychiatryczny, a w wyniku funkcjonowania pacjenta, zostaje on przeniesiony na oddział psychiatryczny. Zadaniem psychologa podczas pracy z takim pacjentem, z odczuciami somatycznymi, jest potrzebna szeroko rozumiana pomoc psychologiczna, koncentrująca się na psychoedukacji, wsparciu, korzystaniu z metod i technik terapeutycznych. Rzadziej, przynajmniej z mojego doświadczenia zawodowego, występują działania psychoterapeutyczne, gdyż psychoterapia to ścisłe działania oraz zasady postępowania i spełnione warunki, zgodne z  konkretnym podejściem psychoterapeutycznym. Natomiast podczas podejmowanych działań psychologicznych, psycholog może zauważyć nieprawidłowości w działaniach pacjenta i  wnieść o diagnozę psychiatryczną, której następstwem może być wskazanie do przekierowania na inny oddział. Psycholodzy w szpitalu wspierają w radzeniu sobie z sytuacją stresową, czyli nagłą, niespodziewaną, związaną z obawą, a  wiele takich przecież jest, bo  pacjenci w szpitalu znajdują się w związku z tzw. wyższą koniecznością. 

Prawo do odmowy

Należy też pamiętać, że pacjent może zawsze odmówić procesu leczenia w warunkach szpitalnych i ma do tego prawo. Lekarz jest zobowiązany do poinformowania o tych następstwach, które mogą wystąpić w wyniku braku hospitalizacji i które obserwuje na chwilę obecną lub/i przewiduje. Psycholog także nie może nie uszanować decyzji pacjenta o braku leczenia szpitalnego. Jednak zgodnie z kodeksem etyczno-zawodowym psychologa, ma obowiązek ujawnienia uzyskanych informacji, objętych tajemnicą zawodową w przypadku, gdy poważnie jest zagrożone bezpieczeństwo pacjenta i  innych osób. Może zawsze też spróbować jeszcze raz porozmawiać z danym pacjentem o  jego decyzji w odniesieniu do uświadomienia pacjentowi, np. jego sposobów myślenia. Jednak każdą taką sytuację należy bardzo wnikliwie, indywidualnie przeanalizować, korzystając też z praktycznej wiedzy bardziej doświadczonych specjalistów. 

Rodzina pacjenta może podjąć decyzję o wystąpieniu do sądu w celu ubezwłasnowolnienia dla celów leczniczych danej osoby. Wtedy decyzję dotyczącą leczenia ostatecznie podejmuje sąd m.in. na podstawie złożonych dokumentów i oceny biegłego psychiatry, niejednokrotnie też przeprowadzonej diagnozy psychologicznej.

Podsumowanie

Przebieg leczenia szpitalnego psychologicznego zawsze jest dostosowywany do zakresu trudności, w tym współwystępujących, np. somatycznych, możliwości i chęci współpracy danego pacjenta, a nawet umiejętności danego specjalisty. Praca z pacjentami szpitalnymi jest na pewno dla psychologa wymagająca, z uwagi na złożoność rozmaitych przypadków oraz historii leczenia, regresów i progresów funkcjonowania. Każdy psycholog wymaga nieustannego dokształcania, aby wstępne diagnozy były zawsze ze zwróceniem uwagi na wszystkie potrzebne szczegóły, potwierdzanie i wykluczanie hipotez, a wszystkie podejmowane działania jak najbardziej efektywne.

Dlatego też należy przyjąć, iż każdy przypadek jest inny, a każdy pacjent może potrzebować innych działań psychologicznych. 

Bibliografia:

Augustynowicz A., Budziszewska-Makulska A.: Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – komentarz. Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2010.

Bilikiewicz A., Strzyżewski, w: Psychiatria: podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1992.

Boratyńska M., Konieczniak P.: Prawa pacjenta. Wydawnictwo Delfin, Bydgoszcz 2003: 

Dąbrowski S., Pietrzykowski J.: Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego – komentarz. Wydawnictwo IPiN, Warszawa 1997.

Duda J.: Komentarz do ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2006:

Gromnicka D. Depresja. Jak pomóc sobie i bliskim, Warszawa Wydawca: Edgard 2012.

Lickiewicz J.,  Agresywny pacjent, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 2017.

Paragraf 17 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 sierpnia 1995 r. w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego (Dz.U. nr 103, poz. 514). 

Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. nr 111, poz. 535, z późn. zm.). 

Kodeks etyczno-zawodowy psychologa

http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=29