Agresja – przyczyny, rodzaje i sposoby radzenia sobie z problemem

Agresja sama w sobie nie jest zaburzeniem psychicznym, ale może być objawem różnych problemów zdrowia psychicznego. Agresywne zachowania mogą wynikać z frustracji, stresu czy trudności w regulacji emocji. Jednak gdy agresja jest częsta może wskazywać na obecność zaburzenia psychicznego, takiego jak ADHD, choroba afektywna dwubiegunowa czy schizofrenia. Dlaczego? Zaburzenia psychiczne najczęściej powodują cierpienie, frustrację czy brak możliwości\umiejętności regulacji emocji i reakcji na doświadczenia, a agresja bywa ujściem nagromadzonych emocji.

W niektórych przypadkach agresja może być składową choroby psychicznej, ale nie jest chorobą samą w sobie. Ważne jest rozpoznanie, czy agresja jest efektem problemów psychicznych, a jeśli tak, to poszukać pomocy u specjalisty.

Badania naukowe sugerują, że istnieją pewne genetyczne predyspozycje do agresywnych zachowań, choć związek ten jest złożony i nie deterministyczny. Niektóre geny związane z regulacją neurotransmiterów mogą wpływać na skłonność do agresji. Jednak sama obecność tych genów nie oznacza automatycznie, że dana osoba będzie agresywna.

Kluczową rolę odgrywają interakcje między genami a środowiskiem. Czynniki środowiskowe mogą aktywować lub wyciszać genetyczne predyspozycje do agresji. Dlatego też, nawet jeśli ktoś ma genetyczne skłonności do agresywnych zachowań, odpowiednie wychowanie i środowisko mogą znacząco zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia. Dorastanie wiąże się z nauką regulacji własnych emocji, rozpoznawaniem swoich potrzeb oraz nauką interakcji społecznej. Jeśli dziecko nie zostanie wyposażone - za pomocą modelowania, czyli odwzorowywania zachowań najbliższych osób - w efektywne i zdrowe strategie radzenia sobie z trudnościami, może przejawiać zachowania agresywne, jako sposób oddania emocji na zewnątrz. Ważna jest nauka nazywania swoich stanów i potrzeb a następnie reagowania na nie.

Nierozwiązana agresja impulsywna może prowadzić do poważnych długoterminowych konsekwencji zarówno dla jednostki, jak i jej otoczenia. Na poziomie osobistym, może to skutkować problemami w relacjach interpersonalnych, trudnościami w utrzymaniu pracy czy nawet konfliktami z prawem. Ciągłe wybuchy agresji mogą prowadzić do izolacji społecznej, depresji i obniżonej samooceny.

Z perspektywy zdrowotnej, chroniczna agresja impulsywna może przyczyniać się do rozwoju problemów sercowo-naczyniowych, zaburzeń snu i ogólnego pogorszenia stanu zdrowia fizycznego i psychicznego. W skrajnych przypadkach może prowadzić do uzależnień, jako formy radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie problemu i podjęcie odpowiednich kroków terapeutycznych, aby zapobiec tym negatywnym konsekwencjom.

Radzenie sobie z agresją wrogą wymaga przede wszystkim skupienia się na kontroli emocji i technikach rozładowywania napięcia. Kluczowe jest nauczenie się rozpoznawania wczesnych sygnałów narastającego gniewu i stosowanie technik uspokajających, takich jak głębokie oddychanie, liczenie do dziesięciu czy wizualizacja spokojnego miejsca.

Długoterminowe strategie obejmują pracę nad umiejętnościami komunikacyjnymi, asertywności oraz rozwiązywania konfliktów. Terapia poznawczo-behawioralna może być szczególnie pomocna w zmianie wzorców myślenia prowadzących do agresywnych reakcji. Ważne jest również zidentyfikowanie i adresowanie źródeł frustracji i stresu w życiu codziennym.

Atak agresji może przejawiać się na różne sposoby, ale zazwyczaj charakteryzuje się gwałtownym wzrostem emocji i utratą kontroli nad zachowaniem. Osoba doświadczająca ataku agresji może wykazywać niespokojne chodzenie tam i z powrotem, nadmierną gestykulację oraz widoczne napięcie mięśniowe. Często obserwuje się sztywną postawę i kamienny wyraz twarzy, a także zaciskanie pięści. Atakowi mogą towarzyszyć krzyki, obelgi i groźby, a w skrajnych przypadkach niszczenie przedmiotów lub ataki fizyczne na osoby\zwierzęta w otoczeniu.

Fizjologiczne objawy obejmują pocenie się, zaczerwienienie twarzy i przyspieszenie akcji serca. Niektóre części ciała mogą drżeć. W przypadku zaburzeń eksplozywnych przerywanych (IED), ataki są nagłe, intensywne i nieproporcjonalne do sytuacji. Po ustąpieniu ataku osoba może odczuwać ulgę, ale często pojawia się również poczucie winy i wyrzuty sumienia.

Agresja może przybierać różne formy. Główne rodzaje to agresja fizyczna, która obejmuje działania powodujące fizyczny ból, takie jak uderzanie, kopanie czy policzkowanie. Agresja słowna (werbalna) przejawia się poprzez krzyki, przekleństwa, obelgi i inne okrutne uwagi mające na celu zranienie drugiej osoby. Agresja relacyjna ma na celu zniszczenie reputacji lub relacji innej osoby, np. poprzez zastraszanie, plotkowanie czy oszukiwanie przyjaciół.

Agresja wroga opisuje emocjonalne lub reaktywne akty z zamiarem zranienia kogoś lub zniszczenia czegoś. Agresja bierna obejmuje pośrednie wyrażanie negatywnych uczuć, np. poprzez milczące traktowanie czy sarkastyczne uwagi. Agresja instrumentalna jest zaplanowana i służy osiągnięciu konkretnego celu, np. zdobyciu władzy czy pieniędzy. Agresja impulsywna charakteryzuje się nagłym, niekontrolowanym wybuchem gniewu lub frustracji.

Nie zapominajmy również o autoagresji - agresji skierowanej przeciwko sobie. Przejawia się, np. obelgami we własną stronę czy sprawianiem sobie fizycznego bólu (samookaleczenia). Często wiąże się z niską samooceną, kryzysem psychicznym czy samobójczym, a także brakiem dostępu do\nauki adaptacyjnych (zdrowych) strategii regulacji trudnych emocji.