Czym jest kryzys?

Kryzys życiowy, w szerokim rozumieniu, to znaczące zdarzenie lub okres, który radykalnie zmienia nasze dotychczasowe życie, często wywołując silne emocje i poczucie niepewności. Może to być cokolwiek - od osobistej tragedii, takiej jak śmierć bliskiej osoby, poważna choroba czy rozpad związku, po globalne kryzysy, jak pandemie czy katastrofy naturalne. Wszystkie te zdarzenia łączy jedno: mają głęboki wpływ na naszą psychikę i codzienne funkcjonowanie.

Wpływ kryzysów na psychikę jest ogromny i złożony. Ludzie doświadczający kryzysu życiowego często przeżywają szereg intensywnych emocji - od smutku, przez gniew, aż po poczucie beznadziejności. Kryzysy mogą prowadzić do zaburzeń snu, apetytu, mogą wpływać na koncentrację, wydajność w pracy czy relacje z innymi ludźmi. W niektórych przypadkach mogą nawet prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe.

Reakcje na kryzys

Rozpoznanie, że reakcje na kryzys są normalne i naturalne, może pomóc w procesie leczenia i odzyskiwania równowagi emocjonalnej. Pozwala to również na lepsze zrozumienie siebie i swoich reakcji, co jest ważnym krokiem do odzyskania kontroli nad swoim życiem.

Poprzez analizę różnych aspektów kryzysów, ich wpływu na nasze życie i strategii radzenia sobie z nimi, mamy nadzieję dostarczyć wsparcie i wskazówki osobom doświadczającym trudności.

Rozpoznawanie oznak kryzysu jest niezwykle ważne, ponieważ umożliwia wczesną interwencję i zapobieganie pogłębianiu się problemów.

Zmiany w myśleniu i postrzeganiu rzeczywistości są kolejnym ważnym sygnałem. Kryzys może spowodować, że osoba zacznie myśleć w sposób katastroficzny, mając trudności z racjonalnym ocenianiem sytuacji i widząc tylko najgorsze możliwe scenariusze. Może to również prowadzić do zakłóceń w procesach poznawczych, takich jak trudności z koncentracją czy pamięcią.

Wpływ kryzysu na relacje i interakcje społeczne również nie powinien być lekceważony. Ludzie doświadczający kryzysu często wycofują się z kontaktów społecznych, mogą mieć trudności z komunikacją lub mogą zachowywać się w sposób, który jest nietypowy dla nich. Te zmiany w relacjach mogą dodatkowo pogarszać sytuację, prowadząc do większego uczucia izolacji i samotności.

Wczesne rozpoznanie własnych zmian emocjonalnych i behawioralnych może pomóc w szybszym szukaniu pomocy i zapobieganiu pogłębianiu się problemów. Samoświadomość pomaga również w rozumieniu własnych potrzeb i emocji, co jest niezbędne do efektywnego zarządzania kryzysem.

Pomoc w przeżywaniu - kiedy po nią sięgnąć?

Ważne jest, aby w ogóle wiedzieć, kiedy szukać pomocy. 

Rozpoznawanie sygnałów alarmowych, takich jak myśli samobójcze, niemożność radzenia sobie z codziennymi obowiązkami czy długotrwałe uczucie rozpaczy, jest zdecydowanie sygnałem krytycznym. Wczesne szukanie wsparcia, czy to poprzez terapię, wsparcie bliskich czy profesjonalną pomoc z zakresu zdrowia psychicznego, jest nie tylko pomocne, ale wręcz niezbędne w procesie przetrwania i przezwyciężania kryzysu.

W obliczu kryzysu, emocje takie jak strach, złość, smutek czy beznadziejność mogą stać się przytłaczające. Ważne jest stosowanie technik, które mogą pomóc w ich regulacji. Ważne jest również wsparcie społeczne, które jest nie tylko źródłem pocieszenia, ale także praktycznej pomocy i obiektywnych rad.

Odporność psychiczna i adaptacja

W kontekście kryzysu trzeba wspomnieć o strategiach adaptacyjnych, od odporności do elastyczności psychicznej, ponieważ odgrywają istotną rolę w przystosowaniu się do nowych, trudnych sytuacji. 

Odporność psychiczna pozwala na stawienie czoła wyzwaniom bez długotrwałego negatywnego wpływu na zdrowie psychiczne, podczas gdy elastyczność psychiczna umożliwia dostosowanie się do zmieniających się okoliczności i znajdowanie nowych rozwiązań problemów. Zarówno odporność jak i elastyczność można zwiększać pracą własną podczas psychoterapii. Ludzie są wspaniałymi istotami, ponieważ potrafią się dostosować naprawdę do bardzo różnych warunków.

Budowanie odporności i wzmacnianie siebie to kluczowe elementy w procesie radzenia sobie z kryzysami życiowymi. Odporność psychiczna nie jest cechą wrodzoną, ale umiejętnością, którą można rozwijać. Oznacza ona zdolność do elastycznego radzenia sobie ze stresem, trudnościami i wyzwaniami, a także zdolność do odbicia się po doświadczeniach traumatycznych. Wzmacnianie siebie polega na budowaniu wewnętrznej siły i zasobów, które umożliwiają skuteczniejsze stawianie czoła przeciwnościom losu.

Rozumienie i rozwijanie odporności psychicznej to proces, który zaczyna się od samoświadomości - rozpoznawania własnych emocji, reakcji i wzorców myślenia. Obejmuje to naukę, jak radzić sobie z negatywnymi myślami, niepokojem i stresem. Rozwój odporności psychicznej wiąże się również z budowaniem pozytywnych relacji, które oferują wsparcie i zrozumienie, oraz z angażowaniem się w działania, które przynoszą poczucie osiągnięcia i satysfakcji.

Poza tym praca nad przekształcaniem negatywnych myśli w bardziej konstruktywne i pozytywne może znacznie przyczynić się do lepszego samopoczucia i efektywniejszego radzenia sobie z trudnościami. W tym przypadku również pomocną bywa perspektywa drugiego człowieka, tj. terapeuty, bliskiej osoby czy autorów różnych, wspierających publikacji i książek.

Długoterminowe strategie radzenia sobie z konsekwencjami kryzysu są ważne dla zapewnienia trwałej adaptacji i powrotu do normalnego funkcjonowania. Może to obejmować pracę nad wzmocnieniem sieci wsparcia, rozwijaniem nowych umiejętności czy technik radzenia sobie ze stresem, a także poszukiwaniem sensu i celu po przeżytych trudnościach.

To właśnie psychoterapia może być przestrzenią, w której osoby doświadczające kryzysu uczą się rozumieć i przetwarzać swoje emocje, a także znajdują strategie radzenia sobie z trudnościami.

Nurty psychoterapeutyczne dla osoby w kryzysie

Istnieje wiele różnych form terapii dostępnych dla osób w kryzysie, każda z nich dostosowana do różnych potrzeb i sytuacji. 

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest skuteczna w zmianie negatywnych wzorców myślenia, które mogą pojawić się podczas kryzysu. 

• Terapia psychodynamiczna może pomóc w zrozumieniu głębszych przyczyn reakcji na kryzys, uwzględniając wcześniejsze doświadczenia i ich wpływ na obecne zachowanie.

• Terapia Gestalt z kolei, koncentruje się na uświadomieniu sobie obecnych doświadczeń i uczuć, oraz na odpowiedzialności za swoje działania. Terapia ta pomaga osobom w kryzysie lepiej zrozumieć, jak ich nieprzetworzone emocje wpływają na ich obecne zachowania. Poprzez różne techniki, takie jak głębokie rozmowy, odgrywanie ról, a nawet ruch, terapia Gestalt pozwala pacjentom doświadczyć swoich uczuć w bezpiecznym środowisku i uczy ich, jak radzić sobie z trudnymi emocjami.

• Inną skuteczną formą jest terapia skoncentrowana na rozwiązaniach. Zamiast skupiać się na przeszłych problemach i przyczynach kryzysu, ta forma terapii koncentruje się na szukaniu praktycznych sposobów na radzenie sobie z obecnymi wyzwaniami. Terapeuta współpracuje z pacjentem, by zidentyfikować konkretne cele i opracować strategie, które pomogą osiągnąć pożądane zmiany w życiu osoby, która doświadcza trudności.

• Terapia integracyjna łączy elementy różnych szkół terapeutycznych, dostosowując podejście do unikalnych potrzeb i okoliczności każdego pacjenta. Może to obejmować techniki z terapii poznawczo-behawioralnej, psychodynamicznej, humanistycznej oraz innych, tworząc spersonalizowany plan leczenia, który adresuje specyficzne problemy i cele terapeutyczne pacjenta.

Każda z tych terapii oferuje unikalne narzędzia i perspektywy, które mogą być pomocne w przetrwaniu kryzysu. Wybór odpowiedniej terapii zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta, jego historii życiowej oraz specyfiki kryzysu, z którym się zmaga. Ważne jest, aby pacjent czuł się komfortowo z wybraną metodą i miał poczucie, że jest ona skuteczna w jego przypadku.

Psycholodzy i psychoterapeuci mogą nie tylko zapewnić narzędzia do radzenia sobie z natychmiastowymi problemami, ale również pomóc w długoterminowym procesie gojenia ran i adaptacji. Profesjonalne wsparcie daje też poczucie bezpieczeństwa i zrozumienia, co jest niezwykle ważne w najtrudniejszych życiowych momentach.

Integracja doświadczeń kryzysowych przez terapię to proces, w którym indywidualne doświadczenia kryzysowe są przetwarzane i rozumiane w kontekście szerszej historii życia osoby.

Terapia pomaga w nadaniu sensu tym doświadczeniom, ucząc, jak można z nich czerpać siłę i wiedzę na przyszłość. To proces, który pozwala nie tylko na przetrwanie kryzysu, ale także na osobisty rozwój i lepsze przygotowanie do przyszłych wyzwań.

Dobre myśli

Chociaż pozytywne myślenie samo w sobie nie rozwiązuje problemów, to rola pozytywnego myślenia i afirmacji również jest istotna, ponieważ może pomóc w zmianie perspektywy i podejścia do trudnych sytuacji.

Afirmacje i pozytywne przekonania mogą wzmacniać poczucie własnej wartości i pomagać w utrzymaniu motywacji oraz optymizmu w obliczu wyzwań.

Najważniejsze jednak aby pamiętać, że kryzysy, choć trudne, mogą być również okazją do wzrostu, rozwoju i zmian. Choć w momencie kryzysu tego zapewne nie widać, naprawdę mogą po czasie wnieść do życia coś dobrego. Wyzwania, których doświadczyliśmy, mogą stać się źródłem siły i odwagi do podejmowania nowych działań, zmiany kierunku życia lub rozwoju nowych umiejętności.

Przezwyciężenie trudności może umożliwić nam lepsze zrozumienie siebie samych, naszych potrzeb i pragnień, a także może ułatwić budowanie głębszych i bardziej satysfakcjonujących relacji z innymi.

Bibliografia:

Czabała, J.C. (2016). Poradnictwo psychologiczne a psychoterapia. Roczniki Psychologiczne, 3, 519–533

Oleś, P.K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość – zmiana – integracja. Warszawa: WN PWN.