Zakupoholizm – objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Przyczyny zakupoholizmu są złożone i mogą obejmować zarówno czynniki psychologiczne, jak i społeczne. Do głównych przyczyn psychologicznych należą: niskie poczucie własnej wartości, depresja, stany lękowe, problemy z regulacją emocji oraz traumatyczne doświadczenia z przeszłości.

Dlaczego? Napięcie emocjonalne i niepokój sprawiają, że naturalnie poszukujemy ulgi w cierpieniu. Jeśli nie mamy innych zasobów lub nie zostaliśmy nauczeni zdrowszych metod radzenia sobie ze stresem, lękiem czy smutkiem, moment zakupu przynosi natychmiastową ulgę.

Czynniki społeczne również odgrywają istotną rolę. Należą do nich presja otoczenia na posiadanie określonych dóbr materialnych, społeczne postrzeganie sukcesu przez pryzmat posiadanych rzeczy, wpływ grup rówieśniczych oraz wszechobecna kultura konsumpcyjna. Łatwy dostęp do kredytów i kart kredytowych może dodatkowo przyczyniać się do rozwoju tego uzależnienia.

Częstym zapalnikiem są treści pojawiające się w mediach społecznościowych, takich jak Instagram czy Pinterest, które z ogromną częstotliwością zachęcają do nabywania nowych rzeczy - odzieży, mebli i wystroju, suplementów, gadżetów elektronicznych, kosmetyków a także planowania kolejnych wyjazdów i wakacji.

Zakupoholizm ma znaczący wpływ zarówno na życie osobiste, jak i zawodowe. W sferze osobistej może prowadzić do napięć w relacjach rodzinnych i przyjacielskich, utraty zaufania oraz konfliktów wynikających z ukrywania wydatków. Często dochodzi do zaniedbywania rodziny, przyjaciół i innych istotnych aspektów życia osobistego. Pod kompulsywnym kupowaniem kryje się stres, napięcie emocjonalne czy inne zaburzenia, utrudniające dbanie o relacje.

W życiu zawodowym zakupoholizm może skutkować trudnościami z koncentracją, spadkiem wydajności oraz stresem wynikającym z problemów finansowych. Osoba uzależniona może spędzać czas w pracy na przeglądaniu ofert zakupowych online, zamiast wykonywaniu obowiązków. Może to prowadzić nawet do ryzyka utraty pracy z powodu nieobecności, spadku produktywności lub prób kradzieży w celu sfinansowania zakupów.

Ważne jest odróżnienie kompulsywnego kupowania od prokrastynacji.

Media i reklama odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu zachowań konsumenckich, co może być szczególnie niebezpieczne dla osób predysponowanych do zakupoholizmu. Wszechobecne reklamy wykorzystują techniki psychologiczne, kreując sztuczne potrzeby i pragnienia. Bombardują nas obrazami idealnego życia, sugerując, że można je osiągnąć poprzez zakup określonych produktów.

Media społecznościowe dodatkowo potęgują ten efekt, prezentując wyidealizowane obrazy życia innych ludzi, co może prowadzić do niezdrowych porównań społecznych i chęci dorównania innym poprzez zakupy. Platformy e-commerce, oferujące łatwy dostęp do produktów 24/7, stanowią dodatkowe zagrożenie dla osób z tendencjami do zakupoholizmu, ułatwiając im impulsywne zakupy o każdej porze dnia i nocy.

Należy zwrócić uwagę również na metody płatności umożliwiające zakup produktów z odroczoną płatnością lub w formie ratalnej.

Skuteczne leczenie obejmuje stosowanie różnych wspierających podejść, takich jak psychoterapia poznawczo-behawioralna w formie indywidualnej, jak i terapia grupowa.

Kluczowe elementy procesu leczenia to: nauka nowych, zdrowych sposobów radzenia sobie ze stresem i emocjami, uporządkowanie sytuacji finansowej oraz nauka odpowiedzialnego zarządzania pieniędzmi - tego możesz nauczyć się w towarzystwie specjalisty. Nie zostaniesz z tym sam. Ważne jest również wsparcie ze strony bliskich oraz udział w grupach wsparcia, takich jak Anonimowi Dłużnicy (DA) czy Anonimowi Zakupoholicy.

Oprócz profesjonalnej pomocy, istnieje wiele strategii samopomocowych wspierających proces leczenia zakupoholizmu. Do najskuteczniejszych należą: prowadzenie dziennika zakupów, nauka technik relaksacyjnych (np. medytacja, joga), ustalenie realistycznego budżetu i trzymanie się go oraz unikanie miejsc i sytuacji wyzwalających zachowania zakupowe. Rozumiemy, że może być to trudne - potrzeba ulgi jest naturalną odpowiedzią naszego mózgu na trudności emocjonalne, które nam towarzyszą.

Ważne jest również znajdowanie alternatywnych, zdrowych sposobów spędzania czasu i nagradzania się, usunięcie aplikacji zakupowych ze smartfona oraz ograniczenie ekspozycji na reklamy. Kluczowe jest zrozumienie, że zmiana nawyków zakupowych to proces, który wymaga czasu i cierpliwości. Małe, konsekwentne kroki mogą prowadzić do znaczących zmian w długiej perspektywie.