Zaburzenia odżywiania – przyczyny, objawy i rodzaje

Zaburzenia odżywiania mają złożone i wieloczynnikowe podłoże – nie istnieje jedna uniwersalna przyczyna ich rozwoju. Powstają na skutek współdziałania różnych czynników, w tym genetycznych, biologicznych, psychologicznych, rodzinnych oraz społeczno-kulturowych.

Zrozumienie mechanizmów prowadzących do tych zaburzeń jest kluczowe dla skutecznej profilaktyki i leczenia. Wiele osób doświadcza problemów z obrazem ciała, wysokiego poziomu lęku lub trudności w regulacji emocji, co może prowadzić do niezdrowych wzorców żywieniowych. Konsekwencje różnią się w zależności od rodzaju zaburzenia – mogą obejmować wyniszczenie organizmu, zaburzenia metaboliczne, powikłania sercowo-naczyniowe czy problemy hormonalne.

Badania wskazują, że predyspozycje genetyczne mogą zwiększać ryzyko rozwoju zaburzeń odżywiania. Osoby, u których w rodzinie występowały te zaburzenia, są bardziej narażone na ich pojawienie się, choć geny nie są jedynym czynnikiem decydującym. Dziedziczne mogą być także cechy temperamentalne, takie jak wysoka reaktywność emocjonalna, skłonność do perfekcjonizmu czy obsesyjność, które mogą wpływać na podatność na te zaburzenia.

Czynniki biologiczne obejmują:

•

• Zaburzenia hormonalne – nieprawidłowy poziom hormonów, np. kortyzolu, leptyny czy greliny, co może wpływać na regulację apetytu i reakcji organizmu na głodzenie.

•

• Dysfunkcje neuroprzekaźników – zmiany w poziomach serotoniny, dopaminy i noradrenaliny, które odgrywają kluczową rolę w regulacji nastroju, kontroli impulsów oraz odczuwaniu nagrody i satysfakcji z jedzenia.

•

• Nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu – zaburzenia w aktywności obszarów odpowiedzialnych za percepcję ciała, regulację emocji i kontrolę impulsów, m.in. w korze przedczołowej i ciele migdałowatym.

•

• Reakcje organizmu na restrykcje żywieniowe – niektóre osoby mają biologiczną skłonność do silniejszego odczuwania głodu i większej skłonności do kompensacyjnego objadania się po okresach restrykcji.

Zaburzenia odżywiania przyjmują różne formy, ale łączy je utrwalony wzorzec problematycznych zachowań żywieniowych, które negatywnie wpływają na zdrowie fizyczne i psychiczne. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla skutecznej terapii i poprawy jakości życia.

Oto główne rodzaje zaburzeń odżywiania:

•

• Anoreksja psychiczna (jadłowstręt psychiczny) – Charakteryzuje się skrajnym ograniczaniem spożycia pokarmów, intensywnym lękiem przed przybraniem na wadze oraz zaburzonym postrzeganiem własnego ciała.

•

• Bulimia psychiczna (żarłoczność psychiczna) – Polega na epizodach niekontrolowanego objadania się, po których następują zachowania kompensacyjne, takie jak prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających czy nadmierna aktywność fizyczna.

•

• Zaburzenie z napadami objadania się (BED – Binge Eating Disorder) – Objawia się powtarzającymi się epizodami spożywania dużych ilości jedzenia w krótkim czasie, bez stosowania zachowań kompensacyjnych.

•

• ARFID (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder) – Zaburzenie polegające na unikaniu określonych pokarmów lub spożywaniu bardzo ograniczonej diety, bez związku z obawą przed przybraniem na wadze. Może wynikać z nadwrażliwości sensorycznej, traumy związanej z jedzeniem lub niskiego apetytu.

•

• Pica – Polega na kompulsywnym spożywaniu substancji niejadalnych, takich jak kreda, ziemia, papier czy włosy.

•

• Ortoreksja – Nadmierna obsesja na punkcie zdrowego odżywiania, prowadząca do restrykcyjnych diet i eliminacji całych grup pokarmowych. Choć nie jest oficjalnie klasyfikowana jako zaburzenie odżywiania, może znacząco wpływać na zdrowie i codzienne funkcjonowanie.