Jak odróżnić ADHD od C-PTSD?

Jak odróżnić ADHD od C-PTSD?

Zarówno ADHD, jak i złożone PTSD (C-PTSD) to zaburzenia, które charakteryzują się dotkliwymi objawami psychicznymi i fizycznymi. Chociaż są one odrębnymi jednostkami diagnostycznymi, mają wiele wspólnych symptomów, co często prowadzi do mylnej diagnozy. W poniższym tekście dzielę się obserwacjami i zdobytymi informacjami, które pomagają mi w diagnozowaniu ADHD .

PTSD i C-PTSD – Czym są zaburzenia potraumatyczne?

W obecnym języku potocznym coraz częściej używamy słowa trauma, jako określenie bardzo trudnego doświadczenia lub też wydarzenia trudnego, ale o umiarkowanym nasileniu, np.: „mam traumę po wyjściu od fryzjera”. Jednakże w języku psychologii trauma ma bardziej precyzyjną definicję i dotyczy doświadczenia, które przekracza zdolności danej osoby do radzenia sobie i przystosowania się (np. do zmian w codzienności), prowadząc do skutków psychicznych, emocjonalnych oraz fizjologicznych. Może wynikać z pojedynczego, ekstremalnie stresującego wydarzenia (tzw. trauma prosta) lub długotrwałej ekspozycji na destrukcyjne sytuacje (tzw. trauma złożona). Traumę można interpretować nie tylko jako zdarzenie, ale również jako indywidualną reakcję organizmu i psychiki na nie. 

Coś, co dla jednej osoby będzie traumą, dla drugiej niekoniecznie ze względu na indywidualną odporność psychiczną, dostęp do wsparcia społecznego, wcześniejsze doświadczenia, czyli jednym słowem zasoby. Podobnie jak nie u każdej osoby, która doświadczyła traumy, rozwinie się PTSD lub C-PTSD. 

Darmowy test na ADHD (ASRS-v1.1)

Test ASRS-v1.1 polega na samoocenie, w której osoba odpowiada na 18 pytań dotyczących objawów ADHD. Odpowiedzi udzielane są w skali od „nigdy” do „bardzo często”. Wynik testu wskazuje, czy warto skonsultować się z specjalistą w celu dalszej diagnostyki.

Zrób test na ADHD

Aby postawić diagnozę PTSD, objawy powinny trwać określony czas i obejmować natrętne wspomnienia, unikanie ludzi, miejsc, myśli związanych z traumą, negatywne zmiany w myśleniu i nastroju, nadmierną pobudliwość (drażliwość, problemy ze snem, trudności z koncentracją, reakcje lękowe).

Złożone PTSD (C-PTSD) rozwija się w wyniku długotrwałej, chronicznej traumy, doświadczanej często  w dzieciństwie, ale również dopiero w życiu dorosłym. Trauma obejmuje przemoc fizyczną, ale również to, czego na pierwszy rzut oka nie widać: zaniedbanie emocjonalne, brak poczucia bezpieczeństwa czy chroniczny stres wynikający z relacji międzyludzkich/ doświadczeń w domu rodzinnym.

Oprócz objawów PTSD pojawiają się dodatkowe trudności. Trauma ta nie tylko wpływa na regulację emocji (napady płaczu, wybuchy złości, chroniczny wstyd), ale również na sposób postrzegania siebie i innych (problemy z zaufaniem, unikanie bliskości, powtarzanie destrukcyjnych wzorców relacji). 

Chociaż źródło ADHD jest zupełnie inne, bo to neurobiologiczne zaburzenie rozwojowe o podłożu genetycznym, a nie nabyte tak jak C-PTSD, w życiu dorosłym może skutkować, wg Pete Walker'a (2013), podobnymi objawami. W dodatku objawy obydwu zaburzeń często nakładają się, a stresujące lub traumatyczne doświadczenia mogą pogłębić objawy ADHD, jeśli ktoś już ma predyspozycje do tego zaburzenia.

Podobieństwa między ADHD a C-PTSD

Pete Walker wymienia najczęstsze przykłady niekorzystnych dla ciała reakcji na stres związanych z C-PTSD:

• „nadmierna czujność,

• płytki i niepełny oddech,

• stałe pobudzenie,

• zbroja mięśniowa, czyli chroniczne napięcie mięśni,

• zmęczenie wynikające z nerwowości i budowania zbroi mięśniowej,

• niezdolność do pełnej obecności, relaksacji i osadzenia w ciele,

• problemy ze snem związane z nadmierną aktywacją,

• zaburzenia trawienia związane z napięciem w przewodzie pokarmowym,

• zmiany fizjologiczne wynikające z prób samoleczenia przez nadużywanie alkoholu lub narkotyków albo nadmierne objadanie się.” (s. 65)

Wszystkie wymienione powyżej punkty mogłyby przejawiać się również w związku z ADHD. Osoby dotknięte tym zaburzeniem również mają trudności ze snem, z odpoczynkiem, stale by coś robiły, miewają problemy gastryczne, czy szukają pomocy w używkach, w celu złagodzenia objawów. Oczywiście nie wszystkie osoby z ADHD borykają się z wymienionymi problemami.

 Inne podobieństwa to:

• problemy z koncentracją: w przypadku ADHD podłożem jest po prostu trudność z utrzymaniem uwagi, w przypadku C-PTSD jest to nadmierna czujność, rozpraszanie się przez natrętne myśli - krytyczne lub kontrolujące swoje zachowanie, które to mogło być kiedyś podstawą odrzucenia.

• impulsywność: podejmowanie decyzji bez zastanowienia w przypadku ADHD wynika z trudności z kontrolą impulsów, w przypadku C-PTSD wynika z reakcji umysłu na stres lub sytuację przypominającą trudne zdarzenie,

• dysregulacja emocjonalna: u osób z ADHD obejmuje szybkie zmiany nastroju, frustrację, wybuchy złości. U osób z C-PTSD to silna reakcja na sytuację przypominającą traumę (napady złości, wstyd, smutek).

• problemy z pamięcią: w ADHD gorzej działa pamięć robocza (podejmowanie decyzji, planowanie, wnioskowanie), u C-PTSD wspomnienia z przeszłości są fragmentaryczne i omijają trudne doświadczenia (np. niepamiętanie jakiegoś okresu dzieciństwa),

• unikanie i prokrastynacja: trudności z rozpoczynaniem zadań u osób z ADHD wynikają ze zmiennej motywacji i trudności z zarządzaniem zasobami energetycznymi, natomiast u osób z C-PTSD ze zdarzeń przypominających traumę, np. unikają gry na pianinie, bo pianino kojarzy im się z tamtym wydarzeniem, bądź unikają, zabrania się za określoną pracę, bo w trakcie jej wykonywania słyszą silnego wewnętrznego krytyka.

C-PTSD może prowadzić do objawów podobnych do ADHD, ponieważ organizm pozostaje w stanie chronicznego pobudzenia. Nadmierna czujność, problemy z koncentracją, trudności w regulacji emocji – wszystkie te symptomy mogą sprawiać, że osoba z C-PTSD zostanie błędnie zdiagnozowana jako osoba z ADHD. Co więcej, traumatyczne doświadczenia mogą być - w rozumieniu mechanizmów obronnych - wyparte, lub znormalizowane. Wobec tego wywiad diagnostyczny może być niepełny.

Rozróżnienie tych zaburzeń może być trudne, zwłaszcza u osób z dotkliwymi doświadczeniami z dzieciństwa. Pomocne mogą być następujące wskazówki:

• objawy wskazują na ADHD, jeśli były obecne od wczesnego dzieciństwa, zanim pojawiły się traumatyczne doświadczenia.

Objawy (trudności z koncentracją, zapominanie, impulsywność, wybuchy złości itp.) wskazują bardziej na C-PTSD, jeśli nasilają się w sytuacjach stresowych lub przypominających traumę, i ustępują po zrelaksowaniu i zmniejszeniu stresu i ustaniu tzw. wyzwalaczy.

Jakie podejście terapeutyczne stosować?

Osoby z ADHD często korzystają z psychoterapii poznawczo-behawioralnej (CBT), leczenia farmakologicznego (np. stymulantów), treningu umiejętności organizacyjnych, treningu uważności.

W przypadku C-PTSD skuteczniejsze są metody ukierunkowane na traumę, np. terapia EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), terapia schematów czy somatyczne (praca z ciałem, objawami fizycznymi) podejścia do leczenia traumy. Ważne jest indywidualne podejście i kierowanie się tym, co faktycznie pomaga danej osobie. Dla pacjenta mogą być korzystne również nurty psychoterapeutyczne, które nie są wyżej wymienione.

Warto zwrócić uwagę na styl życia. Osoby z ADHD i C-PTSD mogą odnieść korzyści z regularnej aktywności fizycznej i technik relaksacyjnych, które pomagają redukować nadmierne napięcie.

Diagnostyka – jak odróżnić ADHD od C-PTSD?

Diagnostyka ADHD i C-PTSD wymaga dokładnej analizy historii pacjenta, wywiadu psychologicznego oraz testów diagnostycznych. C-PTSD diagnozuje się na podstawie szczegółowego wywiadu psychologicznego, uwzględniającego doświadczenia traumatyczne oraz mechanizmy radzenia sobie ze stresem. W procesie diagnozy istotna jest także ocena stylu przywiązania, gdyż C-PTSD często wiąże się ze stylem zdezorganizowanym.

Podsumowanie

Zrozumienie różnic między ADHD a C-PTSD jest kluczowe dla skutecznego leczenia i poprawy jakości życia. Jednocześnie proces różnicowania jest trudny, dlatego tak łatwo o postawienie diagnozy błędnej, niewynikającej ze złej woli specjalisty. Niezależnie od diagnozy, do każdej osoby w procesie terapeutycznym należy podchodzić indywidualnie. Postawiona diagnoza jest wskazówką, ale nie odpowiada na wszystkie pytania. 

cPTSD - czym charakteryzuje się złożony zespół stresu pourazowego? Jak go leczyć?

cPTSD charakteryzuje się długotrwałymi skutkami chronicznej, powtarzalnej traumy. Złożone PTSD dotyka znaczną część populacji, głęboko wpływając na codzienne funkcjonowanie. Dowiedz się więcej o zaburzeniu i leczeniu!

Dowiedz się więcej

Bibliografia:

• Walker, P. (2013). Complex PTSD: From surviving to thriving. Harmonia Universalis. 

• Van der Kolk, B. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. Viking.