Jak leczyć ADHD? Holistyczne podejście do wspierania neuroróżnorodnego mózgu

​Farmakoterapia: fundament stabilizacji

Farmakoterapia jest uznawana za najskuteczniejszą metodę łagodzenia kluczowych objawów ADHD, takich jak problemy z koncentracją, impulsywność i nadruchliwość. Jej celem nie jest „wyleczenie” (ADHD się nie leczy, ale wspiera osobę w życiu z nim) ADHD, ale stworzenie mózgowi optymalnych warunków do pracy poprzez regulację poziomu neuroprzekaźników, głównie dopaminy i noradrenaliny. To tak, jakby dać mózgowi okulary, które pozwalają mu lepiej „złapać ostrość”. Stosuje się dwie główne grupy leków:

•

• Leki stymulujące: należy do nich przede wszystkim metylofenidat. Są to leki pierwszego rzutu, o wysokiej skuteczności, które zwiększają dostępność dopaminy i noradrenaliny w mózgu. Efekt ich działania jest odczuwalny stosunkowo szybko.

•

• Leki niestymulujące: głównym przedstawicielem jest atomoksetyna. Jest to alternatywa dla osób, które z różnych powodów nie mogą przyjmować stymulantów. Działa inaczej niż metylofenidat, selektywnie wpływając na poziom noradrenaliny, a na jej pełny efekt terapeutyczny czeka się zazwyczaj kilka tygodni.

Decyzja o włączeniu farmakoterapii i doborze konkretnego preparatu zawsze należy do lekarza psychiatry i jest podejmowana po dokładnej diagnozie i analizie indywidualnej sytuacji pacjenta. Każda osoba z ADHD jest inna – niektórzy mogą szczególnie skorzystać z farmakoterapii, inni z terapii psychologicznej lub coachingu. Zindywidualizowana droga leczenia i otwartość na różne formy wsparcia pozwalają lepiej wykorzystać potencjał każdej osoby oraz zwiększają efektywność pomocy.

Jak leczyć ADHD? Terapia poznawczo-behawioralna

Jeśli leki są jak „okulary” dla mózgu, to psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) lub DBT jest jak kurs nauki efektywnego patrzenia przez te okulary. Skuteczność CBT\DBT w pracy z dorosłymi z ADHD jest bardzo dobrze udokumentowana naukowo. Psychoterapia ta nie leczy biologicznych podstaw ADHD, ale koncentruje się na jego wtórnych konsekwencjach, czyli na trudnościach w codziennym funkcjonowaniu, które wynikają z objawów. Sesje psychoterapeutyczne skupiają się na bardzo praktycznych aspektach, ucząc konkretnych umiejętności:

•

• Zarządzanie czasem i planowanie: rozwijanie strategii radzenia sobie z prokrastynacją, nauka dzielenia dużych zadań na mniejsze, tworzenie realistycznych harmonogramów.

•

• Organizacja: wprowadzanie systemów, które pomagają utrzymać porządek w otoczeniu i w obowiązkach (np. techniki planowania finansów, organizacja dokumentów).

•

• Regulacja emocji: identyfikowanie i praca nad impulsywnymi reakcjami, frustracją czy wahaniami nastroju, które często towarzyszą ADHD.

•

• Modyfikacja wzorców myślowych: praca nad negatywnymi przekonaniami o sobie („jestem leniwy”, „do niczego się nie nadaję”), które często rozwijają się przez lata życia z niezdiagnozowanym ADHD.

Coaching ADHD: wsparcie w drodze do celu

Jak jeszcze można wspierać osobę z ADHD? Coaching ADHD to stosunkowo nowa, ale coraz bardziej doceniana forma wsparcia, która doskonale uzupełnia psychoterapię i farmakoterapię. W odróżnieniu od psychoterapii, która często sięga do głębszych wzorców emocjonalnych i myślowych, coaching jest skoncentrowany na teraźniejszości i przyszłości - na działaniu i osiąganiu konkretnych celów. Coach ADHD, który rozumie specyfikę funkcjonowania neuroróżnorodnego mózgu, pomaga klientowi w:

•

• wyznaczaniu realistycznych celów i dzieleniu ich na wykonalne kroki;

•

• budowaniu indywidualnych systemów i nawyków, które obchodzą deficyty funkcji wykonawczych;

•

• wzmacnianiu motywacji i utrzymywaniu odpowiedzialności za podjęte działania.

Badania potwierdzają, że coaching ADHD może znacząco poprawić funkcjonowanie w zakresie zarządzania czasem, organizacji i samooceny, stając się cennym narzędziem w kompleksowym planie leczenia. Pamiętajmy jednak, żeby coach miał wykształcenie psychologiczne (był psychologiem) - to zapewni zarówno umiejętności typowo coachingowe, jak i wszystko, co powinno pod tymi umiejętnościami leżeć: zrozumienie istoty zaburzenia ADHD, wiedza oparta na nauce.

Psychoedukacja: fundament zrozumienia

Ważnym, choć często niedocenianym, elementem leczenia ADHD jest psychoedukacja. Jest to proces zdobywania rzetelnej wiedzy na temat neurobiologicznych podstaw ADHD, jego objawów i wpływu na codzienne życie. Zrozumienie, że trudności nie wynikają z niechęci czy złej woli, ale ze specyficznej pracy mózgu, jest niezwykle uwalniające. Psychoedukacja pomaga osobie z ADHD oraz jej bliskim:

•

• zrozumieć i zaakceptować specyfikę funkcjonowania;

•

• odejść od poczucia winy i wstydu;

•

• nauczyć się rozpoznawać objawy i ich wpływ na zachowanie;

•

• świadomie budować środowisko i styl życia, które wspierają, a nie utrudniają funkcjonowanie.

Wielu wybitnych ekspertów, podkreśla, że bez solidnej psychoedukacji, która pozwala zrozumieć instrukcję obsługi własnego mózgu, inne formy interwencji tracą na skuteczności.

Jak leczyć ADHD we współpracy z bliskimi

Współpraca z partnerami, rodziną i bliskimi jest ważnym elementem skutecznego leczenia ADHD u dorosłych. Psychoedukacja obejmuje także przekazywanie bliskim rzetelnych informacji o naturze zaburzenia, objawach oraz mechanizmach funkcjonowania osoby z ADHD, co pozwala im lepiej zrozumieć specyficzne trudności i potrzeby. Ważnym aspektem jest nauka skutecznej komunikacji, wsparcia emocjonalnego i konstruktywnego rozwiązywania konfliktów. 

Wspólne uczestnictwo w sesjach psychoedukacyjnych lub warsztatach rodzinnych daje szansę na budowanie bardziej empatycznych, wspierających relacji, a także rozwijanie wspólnych strategii radzenia sobie z codziennością. Specjaliści zalecają, aby bliscy nie tylko współpracowali podczas leczenia, lecz także regularnie korzystali z wiedzy zdobytej podczas spotkań psychoedukacyjnych - dzięki temu zyskują narzędzia pozwalające efektywnie wspierać osobę z ADHD i zadbać o własne dobrostan psychiczny.

Modyfikacja stylu życia i higiena snu

Coraz więcej dowodów wskazuje, że codzienne wybory dotyczące stylu życia, takie jak regularna aktywność fizyczna, zbilansowana dieta i troska o jakość snu, mogą w zauważalny sposób wpływać na nasilenie objawów ADHD. Osoby z ADHD są szczególnie podatne na zaburzenia snu, a niewystarczająca ilość snu może nasilać trudności z koncentracją, impulsywnością i regulacją emocji. 

Specjaliści podkreślają również znaczenie rutyny – stałe godziny snu i pobudki, unikanie korzystania z ekranów przed snem oraz dbanie o relaksujące rytuały wieczorne to podstawowe zasady higieny snu. Aktywność fizyczna działa jak naturalny modulator nastroju i koncentracji, dlatego warto włączyć regularny ruch do codziennego planu, dostosowując jego intensywność do swoich preferencji i możliwości. Zdrowa, zbilansowana dieta (bogata w produkty pełnoziarniste, białko, zdrowe tłuszcze, witaminy i minerały) wspiera prawidłową pracę mózgu i pozwala łagodzić wahania energii. Pomimo tego, że zmiana trybu życia nie zastąpi farmakoterapii ani psychoterapii, jest wyjątkowo ważnym uzupełnieniem całościowego wsparcia dla osób z ADHD i może znacznie poprawić codzienne funkcjonowanie.